ธรรมลัดย่อ
ท่านอาจารย์ครับ กราบเท้าขอบพระคุณท่านอาจารย์ที่เปิดปัญญาให้พวกเรา จนเดี๋ยวนี้ผมรู้สึกค่อย ๆ กลายเป็นคนใหม่ไปแล้ว มุมมองสิ่งต่าง ๆ เปลี่ยนไปมาก ไม่เหมือนเดิมเลย แต่ก็เกรงใจท่านอาจารย์มาก ๆ ที่ต้องเข็นพวกเราขึ้นภูเขา เวลามีใครฝากถามอะไรมา ผมจึงกรองแล้วกรองอีก จัดระบบให้เป็นหมวดหมู่ เพื่อช่วยท่านอาจารย์ก่อนชั้นหนึ่ง แต่คำถามชุดนี้เป็นคำถามที่ยากที่สุดเท่าที่เห็นมา ท่านอาจารย์จะไม่ตอบก็ไม่เป็นไรนะครับ เท่าที่ผ่านมาเราก็ได้สติปัญญาเกินคาดหมายมากแล้วครับ
ชุด A
ผู้ถาม : ถ้าทำได้อย่างเดียว เราควรทำอะไรในการบริหารชีวิตดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : มุ่งบริสุทธิ์อมตะ
ผู้ถาม : ถ้าทำได้อย่างเดียว เราควรทำอะไรในการบริหารธุรกิจดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : บริหารประโยชน์สุขทุกฝ่าย
ผู้ถาม : ถ้าทำได้อย่างเดียว เราควรทำอะไรในการบริหารครอบครัวดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : บริหารความลงตัวโดยธาตุโดยธรรม
ผู้ถาม : ถ้ามีมิตรได้คนเดียว เราควรคบมิตรเช่นไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : กัลยาณมิตรรักษาเราโดยธรรม
ผู้ถาม : ถ้าจะรักษามิตรด้วยสิ่งดีสิ่งเดียว เราควรรักษาอะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความเป็นมิตรแท้
ผู้ถาม : ถ้าเราจะดูคนด้วยสิ่งเดียว เราควรดูอะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ภูมิธรรม
ผู้ถาม : ถ้าเราจะเลิกคบคนด้วยเหตุผลเดียว เราควรใช้เกณฑ์อะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความไม่เป็นธรรม
ผู้ถาม : ถ้าเราจะบริหารทรัพย์สินด้วยกลยุทธ์เดียว แล้วสบายไปตลอดชีวิต เราควรใช้กลยุทธ์อะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : สละทรัพย์ทั้งหมด ออกบวช เข้าฌานบำเพ็ญธรรมในป่า
ผู้ถาม : ถ้าเราจะบริหารสิ่งทั้งหลายด้วยมาตรฐานเดียว เราควรเอาเกณฑ์อะไรมาบริหารดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความพอเหมาะพอดี
ผู้ถาม : ถ้าเราจะบริหารสิ่งเดียว แล้วสุขภาพดีตลอดไป เราควรบริหารอะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ไม่เกิดสู่สังขารใด ๆ อีก
ผู้ถาม : ถ้าเราจะศึกษาจริงจังแค่อย่างเดียว เราควรศึกษาอะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ศึกษาสิ่งที่มีผลพาเจริญตลอดไปไม่มีเสื่อม
ผู้ถาม : ถ้าจะทำอย่างเดียว เราควรทำอะไรเพื่อให้โลกสงบสุขดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ยุคนี้ทำไม่ได้ ทำได้เฉพาะยุคที่มนุษย์มีอายุขัยสูง ระบบธรรม ระบบกรรม จะจัดสรรเฉพาะคนศีลดี จิตดี ธรรมดีมาเกิด โลกจึงศานติสุขอย่างเป็นธรรมชาติ
ผู้ถาม : ถ้าเราจะใช้เครื่องมือเดียว ป้องกันภัยได้รอบด้าน เครื่องมือนั้นควรเป็นอะไรครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความไม่ประมาท
ผู้ถาม : ถ้าเราจะชนะใจคนด้วยกุศโลบายเดียว กุศโลบายนั้นควรเป็นอะไรครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : เลิกคิดเอาชนะใจคนอื่น
ผู้ถาม : ถ้าเราคิดได้แค่เรื่องเดียว เราควรคิดอะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ปล่อยวางทุกสิ่งที่ไม่บริสุทธิ์ออกจากชีวิตจิตใจให้หมด
ผู้ถาม : ถ้าเรามีเวลาน้อยปรารถนาบรรลุธรรม เราควรปฏิบัติอะไรดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ดับอวิชชา น้อมสู่อมตธาตุ
ผู้ถาม : ถ้าเวลาเราเหลือน้อย สนองคุณได้คนเดียว เราควรสนองคุณใครดีครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ผู้พาเราสู่ความบริสุทธิ์แห่งพระนิพพานอันอมตะ
ชุด B
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของเมตตาครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การเห็นคุณค่าในจิตใจอื่น
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของกรุณาครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การเห็นคุณค่าในจิตใจตนเอง จนปรารถนาสงเคราะห์
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของมุทิตาครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การเข้าถึงคุณค่านั้น
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของอุเบกขาครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความเป็นกลางแห่งจิตไม่ปรุงแต่ง
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของเนกขัมมะครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความรักอิสรภาพ
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของสัจจะครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความซื่อตรงต่อความจริงที่ไม่แปรเปลี่ยน
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของการอธิษฐานครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การเห็นผลสุดท้ายที่ดียิ่งกว่า
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความกล้าครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความยินดีสละชีวิตเพื่อสิ่งนั้น
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความแม่นยำครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : วิจารณญาณลึกซึ้งรอบด้านจนตกผลึกเป็นจิตหนึ่งแน่วแน่
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความอิ่มพอครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การเห็นค่าความธรรมดา
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความอดทนครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การปล่อยวางสิ่งนั้นได้ขาดแล้ว
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความเพียรครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความยินดียิ่ง
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความรู้ครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : สมาธิจิต
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของศีลครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความสำรวมเจตนา
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความแข็งแรงครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ความสมดุล
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความเสถียรครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : สุญญากาศ
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความยั่งยืนครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การออกจากอำนาจจักรวาล
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของความลงตัวครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : อนัตตา
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของสติครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การตั้งจิตมั่นไม่หวั่นไหวกับสิ่งรอบข้าง
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของสมาธิครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : การลอกขันธ์ให้หมดจด
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของปัญญาครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : วิมุตติ
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของวิมุตติครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : วิราคะ
ผู้ถาม : อะไรคือกุญแจของนิพพานครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : นิพพานไม่มีกุญแจ แต่จะเข้านิพพานได้ ต้องบริสุทธิ์สัมบูรณ์
ชุด C
ผู้ถาม : อะไรคือสิ่งที่ยากที่สุดในการปฏิบัติธรรมครับ
อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ : ไม่ควรแสวงหาสิ่งที่ยากที่สุด พระพุทธองค์ทรงให้หาวิธีปฏิบัติง่าย สำเร็จเร็ว
ชุดนี้ไม่ตอบดีกว่า ไร้ประโยชน์