ผู้ถาม

อะไรคือความดีที่มนุษย์หลงเพลินมากที่สุด
อะไรคือความดีที่ทำให้มนุษย์บรรลุธรรมมากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

ความดีที่มนุษย์หลงเพลินมากที่สุด คือ การสร้างครอบครัว
ความดีที่ทำให้มนุษย์บรรลุธรรมมากที่สุด คือ ปรมัตถบารมี

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์เป็นทาสมากที่สุด
อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์เป็นอิสระมากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่ทำให้มนุษย์เป็นทาสมากที่สุด คือ สิ่งที่มนุษย์สร้างเอง
สิ่งที่ทำให้มนุษย์เป็นอิสระมากที่สุด คือ ความเบื่อหน่าย

ผู้ถาม

อะไรคือหล่มที่มนุษย์ขึ้นได้ยากที่สุด
อะไรคือเนินที่มนุษย์ขึ้นได้มากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

หล่มที่มนุษย์ขึ้นได้ยากที่สุด คือ ความเคยชิน
เนินที่มนุษย์ขึ้นได้มากที่สุด คือ การทำเพื่อประโยชน์สุขของมวลมนุษย์

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์เหนื่อยยากที่สุด
อะไรคือสิ่งที่ละวางดับแล้วทำให้มนุษย์บรรลุธรรมง่ายที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่ทำให้มนุษย์เหนื่อยยากที่สุด คือ ความต้องการการยอมรับ
สิ่งที่ละวางแล้วทำให้มนุษย์บรรลุธรรมง่ายที่สุด คือ ภวตัณหา

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์ประมาทมากที่สุด
อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์รอบคอบมากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่ทำให้มนุษย์ประมาทมากที่สุด คือ การมองโลกแง่ดีด้านเดียว หรือมองโลกแง่ร้ายด้านเดียว 
สิ่งที่ทำให้มนุษย์รอบคอบมากที่สุด คือ การเห็นทั้ง คุณ โทษ และความเป็นกลางในทุกสิ่ง

ผู้ถาม

อะไรคือบาปที่มนุษย์ละยากที่สุด
อะไรคือบาปที่มนุษย์ละง่ายที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

บาปที่มนุษย์ละยากที่สุด คือ มิจฉาทิฏฐิในอารยธรรม
บาปที่มนุษย์ละง่ายที่สุด คือ การทำร้ายตัวเอง

ผู้ถาม

อะไรคือบุญที่มนุษย์ทำยากที่สุด
อะไรคือบุญที่มนุษย์ทำง่ายที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

บุญที่มนุษย์ทำยากที่สุด คือ การปรับความเห็นให้ตรงสัจจะ
บุญที่มนุษย์ทำง่ายที่สุด คือ การให้แก่คนที่ตนรัก

ผู้ถาม

อะไรคือกิเลสที่มนุษย์ละยากที่สุด
อะไรคือกิเลสที่มนุษย์ละง่ายที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

กิเลสที่มนุษย์ละยากที่สุด คือ อวิชชา
กิเลสที่มนุษย์ละง่ายที่สุด คือ การลบหลู่คุณท่าน

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่ครอบงำมนุษย์ได้มากที่สุด
อะไรคือสิ่งที่ปลดปล่อยมนุษย์ได้มากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่ครอบงำมนุษย์ได้มากที่สุด คือ ความเชื่อ
สิ่งที่ปลดปล่อยมนุษย์ได้มากที่สุด คือ วิราคะภาวนา

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่ทำลายมนุษย์ได้มากที่สุด
อะไรคือสิ่งที่มนุษย์ทำลายได้มากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่ทำลายมนุษย์ได้มากที่สุด คือ การต่อสู้
สิ่งที่มนุษย์ทำลายได้มากที่สุด คือ ความแน่นอน

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์กลัวที่สุด
อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์กล้าที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่ทำให้มนุษย์กลัวที่สุด คือ ความไม่รู้
สิ่งที่ทำให้มนุษย์กล้าที่สุด คือ ความจริง

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งสำคัญที่สุดในการบริหาร
อะไรคือสิ่งที่ทำลายการบริหารมากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่สำคัญที่สุดในการบริหาร คือ การผสานคุณค่าให้ลงตัว
สิ่งที่ทำลายการบริหารมากที่สุด คือ ความเห็นแก่ตัว

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่มนุษย์ไม่พอใจที่สุด
อะไรคือสิ่งที่มนุษย์พอใจที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่มนุษย์ไม่พอใจที่สุด คือ การได้รับความไม่เป็นธรรม
สิ่งที่มนุษย์พอใจที่สุด คือ สุขในสมาธิจิต

ผู้ถาม

อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์ทุกข์ได้มากที่สุด
อะไรคือสิ่งที่ทำให้มนุษย์สุขได้มากที่สุด

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

สิ่งที่ทำให้มนุษย์ทุกข์ได้มากที่สุด คือ แรงกดดันบีบคั้น
สิ่งที่ทำให้มนุษย์สุขได้มากที่สุด คือ ความบริสุทธิ์