พุทธวิธีปฏิบัติธรรม

พุทธวิธีเจริญอินทรีย์อันยิ่ง
(สัมมาวายามะ)
อินทริยภาวนาสูตร
พระไตรปิฎก ฉบับหลวง
เล่มที่ ๑๔ ข้อ ๘๕๖-๘๖๑

ข้อแนะนำในการปฏิบัติ
ก่อนจะฟัง
พึงเข้าสมาธิสักครู่หนึ่ง
เมื่อได้สมาธิดีแล้ว
ฟังพุทโธวาท และน้อมธรรมมาสู่ใจ
น้อมใจปฏิบัติตามพุทโธวาทตรง ๆ
ให้เข้าใจแจ้ง และได้สภาวะจิตดีจริง
เมื่อได้สภาวะดีใด ให้รักษาสภาวะนั้นออกมาสู่ชีวิตจริง

ความยาววีดีโอ: 13:18 นาที
เวลาปฏิบัติ: 20 นาที

-----

สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ในนิคมชื่อกัชชังคลา อุตตระมาณพกราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า ปาราสิริยพราหมณ์แสดงการเจริญอินทรีย์แก่สาวกทั้งหลายอย่างนี้ว่า อย่าเห็นรูปด้วยจักษุ อย่าได้ยินเสียงด้วยหู ฯลฯ

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า เมื่อเป็นเช่นนี้ คนที่เจริญอินทรีย์ตามคำของปาราสิริยพราหมณ์ ต้องเป็นคนตาบอด ต้องเป็นคนหูหนวก เพราะคนตาบอดไม่เห็นรูปด้วยจักษุ คนหูหนวกไม่ได้ยินเสียงด้วยโสต

พระอานนท์จึงทูลขอให้พระผู้มีพระภาคทรงแสดงการเจริญอินทรีย์อันยิ่งในวินัยของพระอริยะ ภิกษุทั้งหลายฟังพระผู้มีพระภาคแล้ว จักทรงจำไว้

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เมื่อเกิดความชอบใจ ความไม่ชอบใจขึ้น ทั้งความชอบใจและไม่ชอบใจเกิดขึ้น เพราะเห็นรูปด้วยจักษุก็ดี เพราะได้ยินเสียงด้วยโสตก็ดี เพราะดมกลิ่นด้วยฆานะก็ดี เพราะลิ้มรสด้วยชิวหาก็ดี เพราะถูกต้องโผฏฐัพพะด้วยกายก็ดี เพราะรู้ธรรมารมณ์ด้วยมโนก็ดี

ย่อมรู้ชัดว่าเราเกิดความชอบใจ ความไม่ชอบใจ ทั้งความชอบใจและไม่ชอบใจขึ้นแล้ว สิ่งนั้นเป็นสังขตะ หยาบ อาศัยกันเกิดขึ้น ยังมีสิ่งที่ละเอียด ประณีตกว่า คือ อุเบกขา จึงดับความชอบใจ ความไม่ชอบใจ ทั้งความชอบใจและไม่ชอบใจนั้น อุเบกขาจึงดำรงมั่น

ภิกษุรูปใดดับความชอบใจ ความไม่ชอบใจ ทั้งความชอบใจและไม่ชอบใจ ได้อย่างรวดเร็ว โดยไม่ลำบาก นี้เรียกว่าการเจริญอินทรีย์อย่างไม่มีวิธีอื่นยิ่งกว่าในวินัยของพระอริยะ

ทรงเปรียบความเร็ว ความไม่ลำบากของการดับความชอบใจ ไม่ชอบใจ เช่นกับการกระพริบตา การดีดนิ้วมือ หยาดน้ำที่กลิ้งไปบนใบบัว การถ่มน้ำลาย การเหยียดแขน-คู้แขน การระเหยของหยดน้ำที่หยดลงในกระทะเหล็กที่ร้อนจัด