ปัจจัยสูตร - ปฏิจจสมุปบาท
เมื่อใดแล อริยสาวกเห็นด้วยดีซึ่งปฏิจจสมุปบาทนี้
และธรรมที่อาศัยกันเกิดขึ้นเหล่านี้
ด้วยปัญญาอันชอบตามเป็นจริงแล้ว
เมื่อนั้น อริยสาวกนั้นจักแล่นเข้าถึงที่สุดเบื้องต้นว่า
ในอดีตกาลเราได้เป็นหรือหนอ เราได้เป็นอะไรหนอ เราได้เป็นอย่างไรหนอ
ในอดีตกาล เราได้เป็นอะไร แล้วได้มาเป็นอะไรหนอ
หรือว่าจักแล่นเข้าถึงที่สุดเบื้องปลายว่า
ในอนาคตกาลเราจักเป็นหรือหนอ เราจักเป็นอะไรหนอ เราจักเป็นอย่างไรหนอ
ในอนาคตกาลเราจักเป็นอะไร แล้วจึงจักเป็นอะไรหนอ
หรือว่าจักยังมีความสงสัยในปัจจุบันกาลเป็นภายใน ณ บัดนี้ว่า
เราเป็นอยู่หรือหนอ หรือไม่เป็นอยู่หนอ เราเป็นอะไรอยู่หนอ เราเป็นอย่างไรอยู่หนอ
สัตว์นี้มาแต่ไหนหนอ เขาจักไปในที่ไหน ดังนี้
ข้อนี้ มิใช่ฐานะที่จะมีได้
เพราะเหตุไร เพราะว่าอริยสาวกเห็นด้วยดีแล้วซึ่งปฏิจจสมุปบาท
และธรรมที่อาศัยกันเกิดขึ้นเหล่านี้ด้วยปัญญาอันชอบตามเป็นจริง