ถาม: อะไรคือสิ่งที่ซับซ้อนที่สุดในจักรวาล

ตอบ: วงกตกรรม

ถาม: กรรมเกิดมาแต่ไหน

ตอบ: จิตตสังขาร วจีสังขาร กายสังขาร

ถาม: เมื่อกรรมเกิดจากสามสังขาร ไฉนกรรมจึงซับซ้อนกว่าสังขารได้

ตอบ: พ่อและแม่สามคน จะผลิตลูกได้ทั้งหมดกี่คน

ถาม: เป็นร้อยก็ได้

ตอบ: ผู้สร้างสามารถผลิตผู้ถูกสร้างให้มีปริมาณมากกว่าตนได้เสมอ ยิ่งผลิตมาทุกชาติสมทบเข้าไปในปริมาณเดิม ปริมาณรวมจึงนับไม่ถ้วน

ถาม: แต่ปริมาณเยอะไม่จำเป็นต้องซับซ้อนก็ได้

ตอบ: ในวันหนึ่ง ท่านมีมโนกรรมกับผู้คนกี่กรรม มีวจีกรรมกับผู้คนกี่กรรม มีกายกรรมกับผู้คนกี่กรรม 

ถาม: โอไม่เคยนับ

ตอบ: แล้วในปีหนึ่งล่ะ ในชาติหนึ่งล่ะ ในกัปหนึ่งล่ะ ตลอดวัฏฏะสงสารล่ะ จำนวนกรรมที่สามสังขารผลิตทับซ้อนกัน โยงกับลูกกรรมบ้าง เจ้ากรรมบ้าง เกิดพร้อมกันบ้าง ไม่ได้เกิดพร้อมกันบ้าง บ่วงกรรมเหล่านั้นจึงถักสานเป็นความซับซ้อนที่สุดในจักรวาล

ถาม: เราจะเห็นบ่วงกรรมเหล่านั้นได้อย่างไร

ตอบ: เข้าอุเบกขาสมาธิ และน้อมจุตูปปาตญาณดูข่ายใยกรรมก็จะเห็นได้

ถาม: แล้วกรรมดีกับกรรมชั่วอยู่ด้วยกันไหม

ตอบ: กรรมดีหมดจดกับกรรมชั่วหมดจดแยกกันอยู่คนละบ่วง ส่วนกรรมดีผสมกรรมชั่ว กรรมชั่วผสมกรรมดี ที่ทำในวาระเดียวกัน อยู่ในบ่วงเดียวกัน

ถาม: กรรมดีผสมกรรมชั่วเช่นอะไร

ตอบ: เช่น ทำบุญเอาหน้า ให้นิดหน่อยเพื่อหวังประโยชน์ที่มากกว่าเกินความชอบธรรม ทำเพื่อส่วนรวมแต่ไม่เที่ยงธรรม ทำดีไปบ่นไป ทำดีไปหงุดหงิดรำคาญไป ทำชั่วไปสำนึกผิดไป ทำชั่วหนึ่งเพื่อจะทำดีที่ยิ่งกว่า เป็นต้น

ถาม: กรรมอันซับซ้อนเช่นนั้นให้คุณหรือให้โทษ

ตอบ: กรรมดีก็ตาม กรรมชั่วก็ตาม กรรมดีผสมกรรมชั่วก็ตาม ทำแล้วบันทึกไว้ในสัญญา ทำหน้าที่ปรุงแต่งสังขาร หากยังมีตัณหาอยากเป็นโน่นเป็นนี่ ก็จะพากรรมไปแต่งสังขารใหม่ สังขารใหม่จะดีก็ตาม ชั่วก็ตาม ทั้งดีและชั่วก็ตาม เกิดแล้วต้องแก่ เจ็บ ตายทุกชาติไป เป็นทุกข์ทุกชาติไป

ถาม: แล้วเราจะออกจากวงกตกรรมได้อย่างไร

ตอบ: ดับตัณหาอยากเป็นโน่นเป็นนี่เสียให้สิ้น ก็ไม่ต้องเกิดอีก ไม่เกิดอีก ก็ไม่มีสังขารให้กรรมปรุงแต่ง

ถาม: แล้วกรรมที่ทำไว้นานแสนนานจะไปอยู่ไหน

ตอบ: เป็นโมฆะกรรมไป เพราะไม่มีผู้สร้าง-ผู้รับ อีกต่อไป

ถาม: แจ่มแจ่ง แจ่มแจ้ง สาธุ สาธุ

ตอบ: บริสุทธิ์ บริสุทธิ์