ธรรมะหมวดนี้เป็นธรรมะที่พระพุทธเจ้าให้พระอานนท์ไปสอนพระรูปหนึ่งซึ่งท่านก็เป็นลูกศิษย์พระพุทธเจ้า ตอนที่ท่านใกล้จะตายก็มานิมนต์พระไปโปรด พระอานนท์ก็มาถามพระพุทธเจ้าว่าจะให้สอนพระรูปนั้นว่าอย่างไร พระพุทธเจ้าบอกว่า “อานนท์เธอจงไปนำจิตอย่างนี้ คือ ให้ปล่อยวางเป็นชั้น ๆ พอปล่อยวางความรู้สึกแล้วให้น้อมจิตไปสวรรค์ทีละชั้น ตั้งแต่จาตุมหาราชิกา แล้วปล่อยจาตุมหาราชิกาไปชั้นดาวดึงส์ ปล่อยดาวดึงส์ไปชั้นยามา ปล่อยยามาไปชั้นดุสิต ปล่อยดุสิตไปชั้นนิมมานนรดี ปล่อยนิมมานนรดีไปชั้นปรนิมมิตวสวัตตี แล้วก็ปล่อยสวรรค์ทั้งหมดไปพรหม แล้วก็ปล่อยพรหมเข้านิพพาน” ตั้งจิตน้อมเข้าสู่ความบริสุทธิ์นั่นเอง พระอานนท์ก็ไปนำอย่างนี้ตอนจะตาย พอพระอานนท์กลับมาก็มาถามพระพุทธเจ้าว่า คติของพระรูปนั้นเป็นอย่างไรพระเจ้าข้า พระพุทธเจ้าทรงตอบว่าพระรูปนั้นเข้านิพพานแล้ว

การปล่อยวางไปโดยลำดับอย่างนี้ ปล่อยวางแล้วน้อมจิตขึ้นไปสูง จนกระทั่งสู่ความบริสุทธิ์เข้านิพพานได้ กรรมฐานกองนี้เรียกว่า “อุปสมานุสติกรรมฐาน” น้อมนึกถึงพระนิพพานเป็นอารมณ์ แต่การที่จะไปนึกถึงพระนิพพาน หากเรายังไม่ได้สำรอกการยึดถือออกไปบ้าง มันจะนึกไม่ถึง นึกแล้วก็ตกหล่นอยู่ตรงนี้ ก็เลยต้องสำรอกการยึดถือตื้น ๆ ออกไปก่อน ตั้งแต่โลก สมบัติ การงาน ความสัมพันธ์ แต่สิ่งที่ผูกพันใจเราค่อนข้างมากคือครอบครัว เพราะว่ามีบุญร่วมกัน มีกรรมร่วมกัน มีความรับผิดชอบร่วมกัน มีความคุ้นเคยกัน มันอยู่กันซะจนมันพันกันมากหลาย ดังนั้นช่วงที่วางครอบครัวนี้จะเป็นช่วงที่จะลำบากหน่อยสำหรับคนที่ไม่ได้ฝึก

อาการที่เกิดขึ้นนั้นเป็นเพราะว่าสิ่งนี้มันพันอยู่ในใจ มันก็เลยทำให้อาการปรากฏขึ้น คือใจมันยังไม่พร้อมที่จะวางทั้งหมด พอวางไปแล้วมันก็รู้สึกเหมือนมันจะขาด มันจะหาย มันโหย มันโหวงเหวง บางทีมันก็รวดร้าว แต่ก็ไม่เป็นไรมันเป็นส่วนหนึ่งของการฝึก แต่ในที่สุดยังไงก็ต้องวาง ถ้าใจไม่ยอมวาง ความตายจะบังคับให้วางในที่สุด  แต่ถ้าต้องวางตอนตายโดยใจไม่ยอมวาง ใจมันรวดร้าวอย่างนี้ แล้วจะต้องมาเกิดพัวพันแถว ๆ นั้นอีก ถ้าใครมีลูกหรือมีหลานที่กำลังมีโอกาสที่จะสร้างปฏิสนธิ ก็อาจจะโดดไปเกิดเป็นลูกของลูกหรือเป็นลูกของหลาน แต่ถ้ายังไม่มี บางทีก็ไปเป็นจิ้งจกตุ๊กแกแถว ๆ นั้นก่อนเพื่อรอโอกาส เพราะใจมันยังไม่วาง ดังนั้นเราต้องฝึกและก็ต้องวางให้ได้

แต่หากเจอครอบครัวแสนวิเศษมีค่าความหวานแหววเสียสละต่อกัน วิธีการก็คือ ชวนกันไปนิพพานให้หมด เมื่อมีจุดหมายเดียวกัน จิตจะยอมรับการวางชั่วคราวเพื่อไปอยู่ด้วยกันนิรันดรที่พระนิพพาน ดีกว่าความสัมพันธ์ชั่วคราวในโลกเยอะ เพียงแต่ในพระนิพพานไม่มีความรัก มีแต่ความหมดจดให้แก่กัน เป็นความสัมพันธ์อันบริสุทธิ์และสูงสุด ที่สำคัญ นิรันดร

ลูกทั้งหลายก็เช่นกัน ถ้ารักพ่อแม่จริงส่งพ่อแม่ไปให้สูง อย่าไปนั่งร้องห่มร้องไห้ตอนพ่อแม่จะตาย พ่ออย่าจากหนูไป เลี้ยงมาจนโตแล้วยังไม่อยากให้จากหนูไปอีก มันคือความเห็นแก่ตัวล้วน ๆ เลยนะ อย่าทำกันอย่างนั้นนะคุณลูกทั้งหลาย บอกให้พ่อแม่สบายใจที่สุด พ่อไม่ต้องห่วงนะ เราอยู่กันได้ เราจะสามัคคีกัน บอกแม่ไม่ต้องห่วง ไปให้สูงที่สุด เพราะนั่นคือโอกาสในการสนองคุณครั้งสุดท้ายในชีวิต ถ้าทำให้พ่อแม่ไม่สบายใจแล้วลงต่ำหรือไปไม่สูง ถือเป็นความเนรคุณโดยไม่เจตนา ดังนั้นส่งไปให้สูงนะ วิธีการนี้จึงต้องฝึกบ่อย ๆ วิธีฝึกก็คือก่อนนอนนี่แหละดีที่สุดเลย นอนไปก็ปล่อยวางไปอย่างนี้ทุกคืนทีละชั้น แล้วน้อมจิตขึ้นไปสูง ๆ

มีอยู่ครั้งหนึ่งในสถานการณ์จริง ผู้บริหารองค์กรใหญ่คนหนึ่งได้ไปทำงานที่จีน วันหนึ่งเขาต้องมาประชุมที่เมืองไทยก็นั่งเครื่องบินกลับมา ปรากฏว่ากัปตันประกาศว่าเครื่องยนต์เสีย คนก็ตื่นตระหนกกันใหญ่เลย เวลาอยู่บนเครื่องบินแล้วรู้ว่าเครื่องเสียนี่มันหวาดเสียวนะ คนก็หวั่นวิตกกันใหญ่เลย พอดีเค้ามาฝึก Wisdom แล้ว เค้าก็นั่งทำใจปล่อยวางอย่างเดียวเลยทีละชั้น ปล่อยวางลูกเมียยังไงก็คงอยู่กันได้ ปล่อยวางทุกอย่างไปทีละชั้นอย่างที่เราทำกัน เค้าบอกว่าพอปล่อยวางไป จิตมันยอมรับสภาพ จิตมันนิ่งมาก มันนิ่งจนไม่ได้ยินเสียงอะไรเลย ไปได้ยินเสียงอีกครั้งตอนที่เครื่องบินกลับไปลงสนามบินในเมืองจีนแล้ว ผู้คนก็ปรบมือกันเกรียวกราวว่าเครื่องบินกลับมาลงได้อย่างปลอดภัย เค้าถึงได้ยินเสียงขึ้นมา ถ้าไปอย่างนั้นนี่ ไปสบายแน่ มีแต่รู้ที่สงบนิ่ง อย่างต่ำก็เป็นพรหม สบาย ดังนั้นช่วงก่อนตายสำคัญ

ด้วยเหตุนี้ เราจึงต้องซ้อมตายกันบ่อย ๆ เพราะอย่างไรเราก็จะต้องตายใช่ไหม เดี๋ยวตายไม่เป็น มันเสี่ยงนะ ทำอะไรเป็นสารพัดอย่าง แต่ตายไม่เป็นนี่ มาตกม้าตายเอาตอนเข้าเส้นชัยนี่เอง จะเสียชาติเกิดทั้งชาติเลยถ้าตายแล้วลงอบาย สำคัญมาก ซ้อมตายกันให้ดี ตายทั้งทีต้องไปให้สูงที่สุดเท่าที่กำลังจิตไปถึง