การตั้งจิตตั้งได้สามกาล คือ 1) ก่อนทำ 2) ขณะทำ และ 3) หลังทำไปแล้ว

เมื่อทำบุญไปแล้ว

1. การตั้งจิตก่อนทำ ก็เป็นอันผ่านพ้นไปแล้ว เปลี่ยนไม่ได้

2. การตั้งจิตขณะทำ ก็เป็นอันลุล่วงแล้ว เปลี่ยนไม่ได้

3. การตั้งจิตหลังทำ สามารถทำได้ตลอดวาระของอานิสงส์

สั้นที่สุด คือ บุญที่ทำโดยไม่ตั้งใจ มีวาระเจ็ดวัน

กลาง ๆ คือ บุญใหญ่ทั่วไปจะมีวาระ 500 ชาติ

ยาวนานที่สุด คือ บุญต่อท่านผู้บริสุทธิ์บริบูรณ์มีวาระประมาณมิได้

ดังนั้น สามารถระลึกถึงบุญที่ทำแล้ว แล้วตั้งจิตยินดีเลื่อมใสจนผ่องใสในบุญนั้น ๆ ที่ตนทำ อานิสงส์ก็จะผันตามการตั้งจิตนั้น

เปรียบเหมือนการลงทุน เราลงทุนไปเท่าใด ต้นทุนก็คงเดิมเท่านั้น แต่เราสามารถทำอัตรากำไรให้เพิ่มขึ้นหรือลดลงได้ตามการบริหารจัดการ ซึ่งความสำเร็จทั้งหลายล้วนมีความยินดีเป็นมูล ความล้มเหลวทั้งหลายมีความไม่ยินดีเป็นมูล

เช่นเดียวกัน เมื่อเราทำบุญไปแล้ว

1. หากระลึกถึงบุญนั้นแล้ว เสียดาย จิตขุ่นมัว อานิสงส์ที่ยังเหลือก็จะหดลง โดยจิตยังอยู่ในภูมิเดิม

2. หากระลึกถึงบุญนั้นแล้ว ตั้งใจฉกฉวยประโยชน์เฉพาะหน้าเอาคืนให้คุ้มเงินที่ทำบุญ อานิสงส์ที่เหลือก็หายไป กลายเป็นวิบากแทน จิตตกไปสู่ภูมิต่ำลง

3. หากระลึกถึงบุญนั้นแล้ว จิตยินดีปรีดาผ่องใส อานิสงส์ที่เหลือก็ผ่องใสเพิ่มพูน ได้อัตราอานิสงส์มากกว่าเดิม แต่จิตยังอยู่ในภูมิเดิม

4. หากระลึกถึงบุญนั้นแล้ว จิตตั้งใจสละเพื่อความว่าง เพื่อการหลุดพ้น เพื่อพระนิพพาน เป็นการเพิ่มจากอานิสงส์มาตรฐาน เป็นอานิสงส์พิเศษอีก ให้ผลเป็นภูมิจิตภูมิธรรม ภูมิจิตจะสูงขึ้น ภูมิธรรมจะสูงขึ้น พระอรหันต์ทั้งหลายเป็นผู้สละบุญแล้ว จึงบรรลุธรรม แต่เมื่อท่านบรรลุธรรม อานิสงส์ทั้งหลายที่ท่านทำมาก็จะกรูกันให้ผลในชาติสุดท้าย เช่นเดียวกับพระพุทธเจ้า และท่านพระสิวลี เป็นต้น

ดังนั้น บุญที่ทำแล้วทั้งหมดที่ยังไม่หมดวาระแห่งอานิสงส์ สามารถตั้งจิตหลังทำได้ จนอานิสงส์หมดวาระแล้ว เมื่อนั้นก็หมดสิทธิ์