แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

พระเจ้าปเสนทิโกศลทรงดำริว่า

“เราควรจะทำความคุ้นเคยกับภิกษุสงฆ์อย่างไรหนอ”
 
แล้วทรงดำริอีกว่า

“เราควรทำพระธิดาแห่งพระญาติของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ไว้ในพระราชมนเฑียร เมื่อเป็นเช่นนี้ พวกภิกษุหนุ่มและพวกสามเณรก็จะคุ้นเคยกับเรา แล้วมายังสำนักของเราเป็นนิตย์ ด้วยคิดว่าพระราชาเป็นพระญาติของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า"

ดังนี้ ท้าวเธอได้ส่งพระราชสาสน์ไปสำนักเจ้าศากยะทั้งหลายว่า

“ขอเจ้าศากยะทั้งหลาย จงประทานพระธิดาพระองค์หนึ่งแก่หม่อมฉัน”

เจ้าศากยะให้ธิดานางทาสีแก่พระเจ้าปเสนทิโกศล

พวกทูตไปกรุงกบิลพัสดุ์ ทูลขอพระธิดาพระองค์หนึ่งกะเจ้าศากยะทั้งหลาย เจ้าศากยะเหล่านั้นประชุมกันแล้ว ทรงดำริว่า

“ถ้าพวกเราจักไม่ให้ ท้าวเธอจักทำให้เราฉิบหาย ก็โดยสกุล พระเจ้าปเสนทิโกศลไม่เสมอกับพวกเราเลย พวกเราควรทำอย่างไรกันดี”

พระมหานามได้ตรัสว่า

“ธิดาของเราชื่อวาสภขัตติยา เกิดในท้องของนางทาสี ผู้มีรูปงามเลิศ พวกเราจักให้นางนั้น”

แล้วจึงรับสั่งกะพวกทูตว่า

“ พวกเราจักถวายพระธิดาพระองค์หนึ่งแด่พระราชาของเจ้า”

พวกทูตทูลถามว่า

“เป็นพระธิดาของเจ้าศากยะองค์ไหน”

“เป็นพระธิดาของเรา ผู้เป็นพระโอรสของพระเจ้าอาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ชื่อ วาสภขัตติยา”

พวกทูตไปกราบทูลแด่พระเจ้าปเสนทิโกศลแล้ว ท้าวเธอตรัสว่า

“ถ้าอย่างนั้นก็ดีละ พวกท่านจงรีบนำพระธิดามาเถิด ก็ธรรมดาพวกกษัตริย์มีเล่ห์กลมาก จะพึงส่งลูกสาวของนางทาสีมาก็อาจเป็นได้ พวกท่านจงนำธิดาผู้เสวยภาชนะร่วมกับพระบิดามา”

ดังนี้แล้ว ทรงส่งทูตทั้งหลายไป พวกทูตไปแล้วกราบทูลว่า

“ขอเดชะ พระราชาของข้าพระองค์ ทรงปรารถนาพระธิดาผู้เสวยร่วมกับพระองค์”

พระเจ้ามหานามรับสั่งว่า

“ได้ซิ พ่อ”

ท้าวเธอให้นางตกแต่งเครื่องประดับ ในเวลาเสวยของพระองค์ รับสั่งให้เรียกนางมา ทำประหนึ่งร่วมเสวยกับนาง แล้วมอบแก่ทูตทั้งหลาย

พวกทูตพานางไปยังเมืองสาวัตถี แล้วกราบทูลเรื่องราวนั้นแด่พระราชา พระราชาทรงพอพระทัย ตั้งให้นางเป็นใหญ่กว่าสตรี ๕๐๐ คน อภิเษกไว้ในตำแหน่งอัครมเหสี

ต่อกาลไม่ช้านัก นางก็ประสูติพระโอรส มีวรรณะเหมือนทองคำ ในวันขนานพระนามพระโอรสนั้น พระราชาทรงส่งพระราชสาสน์ไปยังสำนักพระอัยยิกาว่า

“พระนางวาสภขัตติยา พระธิดาแห่งศากยราช ประสูติพระโอรสแล้ว จะทรงขนานพระนามพระกุมารนั้นว่าอย่างไร”

ฝ่ายอำมาตย์ผู้รับพระราชสาสน์นั้นไป ค่อนข้างหูตึง เขาไปแล้วก็กราบทูลแก่พระอัยยิกาของพระราชา

พระกุมารได้พระนามว่าวิฑูฑภะ

พระอัยยิกาทรงสดับเรื่องนั้น แล้วตรัสว่า

“พระนางวาสภขัตติยาแม้ไม่ประสูติพระโอรส ก็ได้ครอบครองชนทั้งหมด ก็บัดนี้ นางจักเป็นที่โปรดปรานยิ่งของพระราชา”

อำมาตย์หูตึงฟังคำว่า "วัลลภา" ไม่ค่อยชัด เข้าใจว่า "วิฑูฑภะ"

ครั้นเข้าเฝ้าพระราชาแล้ว ก็กราบทูลว่า

“ขอเดชะ ขอพระองค์จงทรงขนานพระนามพระกุมารว่า ' วิฑูฑภะ' เถิด”

พระราชาทรงดำริว่า

“คำว่า “วิฑูฑภะ” จักเป็นชื่อประจำตระกูลเก่าของเรา”

จึงได้ทรงขนานพระนามว่า " วิฑูฑภะ"

อ้างอิง : อรรถกถา คาถาธรรมบท ปุปผวรรค เรื่องพระเจ้าวิฑูฑภะ