ระบบธรรม

ภิกษุผู้ประกอบอธิจิตพึงกำหนดไว้ในใจซึ่งนิมิต ๓ ตลอดกาล และตามกาล คือ สมาธินิมิต ๑  ปัคคาหนิมิต ๑  อุเบกขานิมิต ๑ 

เมื่อภิกษุกำหนดไว้ในใจจิตซึ่ง นิมิต ๓ ตลอดกาล ตามกาล  จิตนั้นย่อมอ่อน ควรแก่การงาน ผุดผ่อง และไม่เสียหาย แน่วแน่เป็นอย่างดีเพื่อความสิ้นอาสวะ ภิกษุนั้นย่อมโน้มน้อมจิตไปเพื่อทำให้แจ้งด้วยปัญญาอันยิ่งเองซึ่งธรรมที่ควรทำให้แจ้ง และย่อมเป็นพยานในธรรมนั้นๆ ในเมื่อเหตุมีอยู่เป็นอยู่ เมื่อมีจิตพึงหวังในสิ่งใดๆ คือ

พึงแสดงฤทธิ์หลายประการได้
พึงฟังเสียง ๒ ชนิด คือ เสียงทิพย์และเสียงมนุษย์
พึงกำหนดรู้ใจของสัตว์อื่น ของบุคคลอื่น
พึงระลึกชาติก่อนๆ ได้เป็นอันมาก
พึงเห็นหมู่สัตว์กำลังจุติ กำลังอุปบัติ
พึงทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้

หากภิกษุพึงกำหนดไว้ในใจเฉพาะแต่สมาธินิมิตโดยส่วนเดียว จะพึงเป็นเหตุให้จิตเป็นไปเพื่อความเกียจคร้าน 

หากภิกษุพึงกำหนดไว้ในใจเฉพาะแต่ปัคคาหนิมิตโดยส่วนเดียว จะพึงเป็นเหตุให้จิตเป็นไปเพื่อความฟุ้งซ่าน 

หากภิกษุพึงกำหนดไว้ในใจเฉพาะแต่อุเบกขานิมิตโดยส่วนเดียว จะพึงเป็นเหตุให้จิตไม่ตั้งมั่นเพื่อความสิ้นอาสวะ


อ้างอิง:
(๑) สมุคคสูตร พระไตรปิฎก ฉบับหลวง เล่มที่ ๒๐ ข้อที่ ๕๔๒ หน้า ๒๔๒-๒๔๔