เรื่องนี้ก็เป็นเรื่องใหญ่ พวกเราหลายคนอยากจะปฏิบัติให้ได้สมาธิ แต่หลายคนก็รู้สึกว่ายาก จริงๆ แล้วไม่ยากเลย เพียงแต่เราจะต้องรู้ว่าอะไรเป็น essential factor ของสมาธิ

Essential factor ของสมาธิคือสุข สมาธิมีสุขเป็นเหตุ 

ดังนั้น ถ้าใครอยากเข้าสมาธิ ทำสุขให้ปรากฏ แล้วพอมีสุขเกิดขึ้น รีบประคองเข้าสมาธิเลย ง่าย มันจะได้โดยธรรมชาติ อะไรก็ได้ที่ทำให้เราเป็นสุข นึกถึงลูกเป็นสุขก็นึกถึงลูก พอเป็นสุข เอาสภาวะสุขนั่นแหละประคองเข้าสมาธิ นึกถึงพ่อแม่เป็นสุข ก็นึกถึง ฟังเพลง ถ้าเป็นสุขก็ใช้ได้ อยู่กับหมากับแมวถ้าเป็นสุขดีพอ ก็ใช้ได้ สุขคือ essential factor ในการเข้าสมาธิ 

ดังนั้น วิธีการง่าย ๆ ซึ่งเป็นหลักการ เวลาอยู่นอกฌาน ให้พิจารณาสุข เพราะเราจะได้มีสะพานเชื่อมเข้าสู่สมาธิ แต่เวลาอยู่ในฌานลึก ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอุเบกขาให้พิจารณาทุกข์ เพราะจะได้ปลดปล่อยจิตให้หลุดพ้นจากการพัวพันในทุกข์และเหตุแห่งทุกข์ทั้งหมด นี่คือหลักการ

มนุษย์ทุกวันนี้มักจะทำสวนทางกับหลักตัวนี้ นั่นคือ เวลาอยู่นอกฌานก็ไปขบเคี้ยวทุกข์และเหตุแห่งทุกข์กัน มันก็เลยกระเจิงกันไปใหญ่เลย ใจเสียศูนย์ เวลาเข้าไปในฌานลึก ๆ แทนที่จะพิจารณาทุกข์ กลับไปแช่อยู่ในสุข ก็เลยไม่ทะลุ

ดังนั้น ตั้งหลักใหม่ อยู่นอกฌานให้พิจารณาสุข แล้วจะเข้าสมาธิได้ง่ายมาก พออยู่ในฌานโดยเฉพาะอย่างยิ่งอุเบกขาฌาน ได้แก่ฌานสี่ถึงฌานเจ็ด ให้พิจารณาทุกข์ จิตมันจะสลัดคืนได้ง่ายมาก มาพิจารณาทุกข์นอกฌาน มันไม่มีกำลังที่จะสลัดทุกข์ ยิ่งพิจารณา ยิ่งทุกข์ ยิ่งวุ่นวาย ไปกันใหญ่ เตลิดเปิดเปิง จับหลักให้ดี