จริง กสิณมีข้อเสียอยู่ประการเดียวคือจิตแข็ง นอกนั้นดีหมด

การฝึกกสิณ จิตแข็ง เพราะส่วนใหญ่เราจะถูกสอนมาแบบฤาษีให้ฝึกกสิณแบบเพ่ง เช่น เพ่งดวงกสิณที่เป็นดิน เป็นน้ำ เป็นไฟ หรือแม้กระทั่งเพ่งลม

แต่วิธีของพระพุทธเจ้าที่ท่านทำให้จิตไม่ต้องแข็ง คือแทนที่จะฝึกกสิณแบบเพ่ง พระพุทธเจ้าทรงให้ใช้การซึมซาบ เช่น พอเหยียบไปบนดิน ให้พิจารณาว่าธาตุดินนี้ไร้ขอบเขต ให้จิตของเราไร้ขอบเขตไปกับธาตุดิน แนบแน่นกับธาตุดิน ธาตุน้ำไร้ขอบเขต จิตของเราแนบแน่นไปกับน้ำอย่างไร้ขอบเขต ธาตุลมไร้ขอบเขต จิตของเราแนบแน่นไปกับลมอย่างไร้ขอบเขต แสงสว่างไร้ขอบเขต จิตของเราแนบแน่นไปกับแสงสว่างอย่างไร้ขอบเขต ถ้าทำอย่างนี้จิตจะไม่แข็ง จะอ่อนสลวยยืดหยุ่นและไร้ขอบเขต

จิตที่ดีคือจิตที่อ่อนนะ จิตอ่อนไม่ใช่หมายถึงสติอ่อนนะ กุศลและเจตสิกชุดของสมาธิจะเป็นจิตอ่อนโยนกายอ่อนโยน จิตเบากายเบา จิตคล่องแคล่วกายคล่องแคล่ว จิตตรงกายตรง คือสภาวะของจิตที่ดีที่เป็นสมาธิ ดังนั้นอะไรที่แข็ง ๆ ไม่ดี ถ้าไปกำหนดอะไรที่แข็งปึ๊กไม่ดี ร่างกายก็จะพลอย tense ตึงไปด้วย  ควรทำให้อ่อนโยน

เป็นความจริงอยู่ว่าการฝึกกสิณได้ผลเร็วและใช้ประโยชน์ได้เยอะหลากหลาย เวลาบรรลุธรรมก็ง่าย ใครชอบก็ควรฝึกนะ สมัยวัยรุ่น เราฝึกทุกวันเลย สนุกมาก