อธิปไตยสูงสุดเป็นของธรรม เรียกว่า "ธรรมาธิปไตย"

พระพุทธองค์จึงทรงบอกว่า "ธรรมย่อมคุ้มครองโลก"

อธิปไตยระดับกลางเป็นของชาวโลก เรียกว่า "โลกาธิปไตย"

ในอัคคัญญสูตร พระพุทธองค์จึงทรงบอกว่า "มหาชนได้เลือกบุคคลที่ดีที่สุดในหมู่พวกตน ทำหน้าที่เป็นผู้ปกครอง เพื่อรักษาความเป็นธรรม ยังมหาชนให้ผาสุก"

กลไกโลกาธิปไตย คือ

1. มหาชนเป็นผู้เลือก

2. เลือกคนดีที่สุดในพวกตน

3. ทำหน้าที่ปกครองโดยธรรม เพื่อความสุขของมหาชน

นี่คือสามองค์ประกอบหลักของอธิปไตยสมมติในโลก เพื่อการอยู่ร่วมกันด้วยดี

หากผิดไปจากนี้ ระบบกรรมจะเข้ามาจัดการ เพราะกรรมใหญ่กว่าโลก

อธิปไตยระดับพื้นฐานเป็นของบุคคล เรียกว่า "อัตตาธิปไตย"

บุคคลย่อมมีสิทธิ์ที่จะครองตน บริหารตน พัฒนาตนได้ตามสติปัญญาของตน ตราบที่ไม่เบียดเบียนผู้อื่น กระบวนการคิดพูดทำเพื่อพัฒนาเรียกว่า "กรรม" ผลของกรรมมีคติเป็นที่ไป ที่อยู่ ที่เป็น

พระพุทธองค์จึงทรงบอกว่า "บุคคล (ทั้งผู้นำและผองชน) ย่อมเป็นไปตามกรรม (การกระทำของตนเอง)"

แล้วเราจะถือว่า กรรมเป็นอธิปไตยได้ไหม

คำตอบคือไม่ได้ เพราะกรรมไม่ใช่ผู้สร้าง กรรมเป็นสิ่งที่ถูกสร้าง กรรมเสมือนภาพสะท้อนในกระจก มนุษย์ เทวดา และสัตว์ทั้งหลาย คิดพูดทำอย่างไร กรรมก็สะท้อนมาตามนั้น

ดังนั้น ผู้สร้างจึงมีอธิปไตย สิ่งที่ถูกสร้างไม่มีอธิปไตย แต่เป็นเงาตามตัวผู้สร้างไปตลอด ถ้าไม่ชอบเงาเดิมหรือกรรมเดิม ก็เปลี่ยนความคิด คำพูด การกระทำใหม่ กรรมก็เปลี่ยนไป ผลกรรมก็เปลี่ยนไป หากยังไม่เปลี่ยนความคิด คำพูด การกระทำใหม่ กรรมก็ยังไม่เปลี่ยน แม้จะทำพิธีกี่ร้อยพิธี ก็เปลี่ยนไม่ได้ เพราะผลกรรมเป็นแค่ภาพสะท้อนพฤติของบุคคล ไม่ได้มีตัวตนอะไรที่จะไปดัดแปลงได้ หากจะเปลี่ยนภาพในกระจก ก็ต้องเปลี่ยนที่การตั้งจิต ความคิด คำพูด การกระทำผู้ส่องกระจก ภาพในกระจกก็จะเปลี่ยนไปเอง

แต่หากใครบรรลุธรรม ก็จะพ้นกรรมพ้นโลกในที่สุด เพราะระบบธรรมใหญ่กว่าระบบกรรม และใหญ่กว่าระบบโลก ไม่ต้องมาวุ่นวายกับการปรับแต่งใด ๆ อีก

ดังนั้น รีบบรรลุธรรมเถิด เพราะการบรรลุธรรมเป็นสิ่งประเสริฐสุดสำหรับวิวัฒนาการของทุกท่าน