Sense เกิดจากวิสังขารครับ

สังขาร คือ ความคิด ความอยาก เจตนา ความยึดถือ อารมณ์ วาจา กาย ทั้งหมดนี้เกิดจากการปรุง และประกอบ

วิสังขาร คือ สภาวะปราศจากสังขาร จิตพรากจากสังขาร ซึ่งจะเกิดปัญญาแจ่มแจ้งสิ่งต่าง ๆ โดยตรง ปราศจากการปรุงประกอบ เป็นคนละระบบกับสังขาร 

Sense ใดที่แจ่มแจ้งแล้ว จะถูกบันทึกไว้ในความทรงจำ เช่น เมื่อแจ่มแจ้งนิโรธบริสุทธิ์ สภาวะแจ้งนิโรธจะถูกบันทึกไว้เป็น 'นิพพานสัญญา" ระลึกเมื่อใด ก็แจ่มแจ้งเมื่อนั้น

ส่วน sense ใหม่เกิดได้ไม่จำกัดโดยธรรมชาติตามสภาวะวิสังขาร ไม่ต้องเตรียมการ เพียงยกระดับจิตให้หลุดจากสังขารเท่านั้น

เมื่อ sense บริสุทธิ์หมดจด เรียกว่า "ญาณ" เป็นปัญญาชั้นสูงที่มนุษย์สามารถพัฒนาได้ถึง

ถามต่อ

กราบขอบพระคุณครับท่านอาจารย์ 

แล้วเราจะสังเกตอย่างไรแบบง่าย ๆ ครับว่าอันไหน sense แท้ที่เกิดจากวิสังขาร และอันไหนเทียมที่เกิดจากสังขารครับ เพราะคนปกติอย่างผมคงยังผสมปนเปกันครับ 

และบางครั้งสิ่งที่ผุดออกมาจากข้อมูลที่เราฟังเทศน์ของครูบาอาจารย์หรือหลักธรรมที่อ่านมาก็เป็นสิ่งที่ผมคิดว่าดี ไม่แน่ใจว่าอันนี้คือขันธ์หรือไม่ครับ 

อาจารย์ไชย ณ พล ตอบ

ธรรมสัญญา คือ สัญญาขันธ์

บรรลุสภาวะธรรม คือ ญาณ

ตัวแยกระหว่าง สังขารกับวิสังขาร ที่ดีคือ

1. สังขารมีข้อมูล หรือความรู้สึกประกอบ

วิสังขารเป็น new insight beyond information and feeling

2. สังขารมีทั้งทึบแสง และแสงขุ่นมัว

วิสังขารมีแสงใสสนิท จนถึง beyond แสง