แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

มิคสาลาอุบาสิกาได้ถามท่านพระอานนท์ว่า

ธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดงแล้วอันเป็นเหตุให้คนสองคน คือ คนหนึ่งประพฤติพรหมจรรย์ คนหนึ่งไม่ประพฤติพรหมจรรย์ จักเป็นผู้มีคติเสมอกันในสัมปรายภพ วิญญูชนจะรู้ทั่วถึงได้อย่างไร

ท่านพระอานนท์เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคแล้วกราบทูลเรื่องราวดังกล่าว

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า

มิคสาลาอุบาสิกาเป็นพาล ไม่ฉลาด มีปัญญาทึบ มิคสาลาอุบาสิกาเป็นอะไร พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นอะไร ในญาณเครื่องกำหนดรู้ความยิ่งและหย่อนแห่งอินรีย์ของบุคคล

พระผู้มีพระภาคตรัสจำแนกบุคคล ๑๐ จำพวก

๑. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ทุศีล และไม่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นไม่กระทำกิจด้วยการฟัง ไม่กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต ไม่แทงตลอดด้วยทิฐิ ย่อมไม่ได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเสื่อม ไม่ไปทางเจริญ ย่อมถึงความเสื่อม ไม่ถึงความเจริญ

๒. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ทุศีล แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นกระทำกิจแม้ด้วยการฟัง กระทำกิจแม้ด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเจริญ ไม่ไปทางเสื่อม ย่อมถึงความเจริญอย่างเดียว ไม่ถึงความเสื่อม

พวกคนผู้ถือประมาณย่อมประมาณว่า ธรรมของคนนี้ก็เหล่านั้นแหละ ธรรมของคนอื่นก็เหล่านั้นแหละ เพราะเหตุไรในสองคนนั้น คนหนึ่งเลว คนหนึ่งดี

ก็การประมาณของคนผู้ถือประมาณเหล่านั้น ย่อมเป็นไปเพื่อมิใช่ประโยชน์เกื้อกูล เพื่อทุกข์ ตลอดกาลนาน     

ในสองคนนั้น บุคคลใดเป็นผู้ทุศีล แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันเป็นที่ดับโดยไม่เหลือแห่งความเป็นผู้ทุศีล ของเขาตามความเป็นจริง บุคคลนั้นกระทำกิจแม้ด้วยการฟัง กระทำกิจแม้ด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีแม้ด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติอันเกิดในสมัย

บุคคลนี้ดีกว่าและประณีตกว่าบุคคลที่กล่าวข้างต้น เพราะกระแสแห่งธรรมย่อมถูกต้องบุคคลนี้ ใครจะรู้เหตุนั้นได้ นอกจากตถาคต

๓. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้มีศีล แต่ไม่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นไม่ทำกิจด้วยการฟัง ไม่กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต ไม่แทงตลอดด้วยทิฐิ ย่อมไม่ได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเสื่อม ไม่ไปทางเจริญ ย่อมถึงความเสื่อมอย่างเดียว ไม่ถึงความเจริญ

๔. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้มีศีล และรู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นกระทำกิจด้วยการฟัง กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเจริญ ไม่ไปทางเสื่อม ย่อมถึงความเจริญอย่างเดียว ไม่ถึงความเสื่อม

พวกคนผู้ถือประมาณย่อมประมาณว่า ธรรมของคนนี้ก็เหล่านั้นแหละ ธรรมของคนอื่นก็เหล่านั้นแหละ เพราะเหตุไรในสองคนนั้น คนหนึ่งเลว คนหนึ่งดี

ก็การประมาณของคนผู้ถือประมาณเหล่านั้น ย่อมเป็นไปเพื่อมิใช่ประโยชน์เกื้อกูล เพื่อทุกข์ ตลอดกาลนาน     

ในสองคนนั้น บุคคลใดเป็นผู้มีศีล และรู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันเป็นที่ดับโดยไม่เหลือแห่งความเป็นผู้ทุศีล ของเขาตามความเป็นจริง บุคคลนั้นกระทำกิจแม้ด้วยการฟัง กระทำกิจแม้ด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีแม้ด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติอันเกิดในสมัย

บุคคลนี้ดีกว่าและประณีตกว่าบุคคลที่กล่าวข้างต้น เพราะกระแสแห่งธรรมย่อมถูกต้องบุคคลนี้ ใครจะรู้เหตุนั้นได้ นอกจากตถาคต

๕. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้มีราคะกล้า ทั้งไม่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นไม่กระทำกิจด้วยการฟัง ไม่กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต ไม่แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ย่อมไม่ได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเสื่อม ไม่ไปทางเจริญ ย่อมถึงความเสื่อมอย่างเดียวไม่ถึงความเจริญ

๖. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้มีราคะกล้า แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นกระทำกิจด้วยการฟัง กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเจริญ ไม่ไปทางเสื่อม ย่อมถึงความเจริญอย่างเดียวไม่ถึงความเสื่อม

พวกคนผู้ถือประมาณย่อมประมาณว่า ธรรมของคนนี้ก็เหล่านั้นแหละ ธรรมของคนอื่นก็เหล่านั้นแหละ เพราะเหตุไรในสองคนนั้น คนหนึ่งเลว คนหนึ่งดี

ก็การประมาณของคนผู้ถือประมาณเหล่านั้น ย่อมเป็นไปเพื่อมิใช่ประโยชน์เกื้อกูล เพื่อทุกข์ ตลอดกาลนาน     

ในสองคนนั้น บุคคลใดเป็นผู้มีราคะกล้า แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันเป็นที่ดับโดยไม่เหลือแห่งราคะ ของเขาตามความเป็นจริง บุคคลนั้นกระทำกิจแม้ด้วยการฟัง กระทำกิจแม้ด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีแม้ด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติอันเกิดในสมัย

บุคคลนี้ดีกว่าและประณีตกว่าบุคคลที่กล่าวข้างต้น เพราะกระแสแห่งธรรมย่อมถูกต้องบุคคลนี้ ใครจะรู้เหตุนั้นได้ นอกจากตถาคต

๗. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้มักโกรธ ทั้งไม่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุตติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นไม่กระทำกิจ แม้ด้วยการฟัง ไม่กระทำกิจแม้ด้วยความเป็นพหูสูต ไม่แทงตลอดด้วยดีแม้ด้วยทิฐิ ย่อมไม่ได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเสื่อม ไม่ไปทางเจริญ ย่อมถึงความเสื่อมอย่างเดียว ไม่ถึงความเจริญ

๘. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้มักโกรธ แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นกระทำกิจด้วยการฟัง กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีแม้ด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเจริญ ไม่ไปทางเสื่อม ย่อมถึงความเจริญอย่างเดียว ไม่ถึงความเสื่อม

พวกคนผู้ถือประมาณย่อมประมาณว่า ธรรมของคนนี้ก็เหล่านั้นแหละ ธรรมของคนอื่นก็เหล่านั้นแหละ เพราะเหตุไรในสองคนนั้น คนหนึ่งเลว คนหนึ่งดี

ก็การประมาณของคนผู้ถือประมาณเหล่านั้น ย่อมเป็นไปเพื่อมิใช่ประโยชน์เกื้อกูล เพื่อทุกข์ ตลอดกาลนาน     

ในสองคนนั้น บุคคลใดเป็นผู้มักโกรธ แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันเป็นที่ดับโดยไม่เหลือแห่งความโกรธ ของเขาตามความเป็นจริง บุคคลนั้นกระทำกิจด้วยการฟัง กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติอันเกิดในสมัย

บุคคลนี้ดีกว่าและประณีตกว่าบุคคลที่กล่าวข้างต้น เพราะกระแสแห่งธรรมย่อมถูกต้องบุคคลนี้ ใครจะรู้เหตุนั้นได้ นอกจากตถาคต

๙. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ฟุ้งซ่าน ทั้งไม่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นไม่กระทำกิจด้วยการฟัง ไม่กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต ไม่แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ย่อมไม่ได้วิมุตติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเสื่อม ไม่ไปทางเจริญ ย่อมถึงความเสื่อมอย่างเดียว ไม่ถึงความเจริญ

๑๐. บุคคลบางคนในโลกนี้ เป็นผู้ฟุ้งซ่าน แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ บุคคลนั้นกระทำกิจด้วยการฟัง กระทำกิจด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุติ เมื่อตายไป เขาย่อมไปทางเจริญ ไม่ไปทางเสื่อม ย่อมถึงความเจริญอย่างเดียว ไม่ถึงความเสื่อม

พวกคนผู้ถือประมาณย่อมประมาณว่า ธรรมของคนนี้ก็เหล่านั้นแหละ ธรรมของคนอื่นก็เหล่านั้นแหละ เพราะเหตุไรในสองคนนั้น คนหนึ่งเลว คนหนึ่งดี

ก็การประมาณของคนผู้ถือประมาณเหล่านั้น ย่อมเป็นไปเพื่อมิใช่ประโยชน์เกื้อกูล เพื่อทุกข์ ตลอดกาลนาน     

ในสองคนนั้น บุคคลใดเป็นผู้ฟุ้งซ่าน แต่รู้ชัดซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันเป็นที่ดับโดยไม่เหลือแห่งความฟุ้งซ่าน ของเขาตามความเป็นจริง บุคคลนั้นกระทำกิจแม้ด้วยการฟัง กระทำกิจแม้ด้วยความเป็นพหูสูต แทงตลอดด้วยดีแม้ด้วยทิฐิ ย่อมได้วิมุตติอันเกิดในสมัย

บุคคลนี้ดีกว่าและประณีตกว่าบุคคลที่กล่าวข้างต้น เพราะกระแสแห่งธรรมย่อมถูกต้องบุคคลนี้ ใครจะรู้เหตุนั้นได้ นอกจากตถาคต

เพราะเหตุนั้น เธอทั้งหลายอย่าได้เป็นผู้ชอบประมาณในบุคคล และอย่าได้ถือประมาณในบุคคล เพราะผู้ถือประมาณในบุคคล ย่อมทำลายคุณวิเศษของตน เราหรือผู้ที่เหมือนเราพึงถือประมาณในบุคคลได้

อ่าน มิคสาลาสูตร