แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

พระเขมกะตอบภิกษุผู้เป็นเถระว่า ตนไม่พิจารณาเห็นอะไรในอุปาทานขันธ์ ๕ ว่าเป็นตน หรือมีในตน ตนไม่ได้เป็นพระอรหันตขีณาสพ แต่เข้าใจว่า เรามีในอุปาทานขันธ์ ๕ และไม่ได้พิจารณาเห็นว่า นี้เป็นเรา

สังโยชน์เบื้องต่ำ ๕ พระอริยสาวกละได้แล้วก็จริง แต่ท่านก็ยังถอนมานะ ฉันทะ อนุสัยอย่างละเอียดในอุปาทานขันธ์ ๕ ว่า เรามี ไม่ได้

สมัยต่อมา ท่านพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นและความเสื่อมไป ในอุปาทานขันธ์ ๕ ว่า

รูปดังนี้ ความเกิดขึ้นแห่งรูปดังนี้ ความดับแห่งรูปดังนี้
เวทนาดังนี้ ความเกิดขึ้นแห่งเวทนาดังนี้ ความดับแห่งเวทนาดังนี้
สัญญาดังนี้ ความเกิดขึ้นแห่งสัญญาดังนี้ ความดับแห่งสัญญาดังนี้
สังขารดังนี้ ความเกิดขึ้นแห่งสังขารดังนี้ ความดับแห่งสังขารดังนี้
วิญญาณดังนี้ ความเกิดขึ้นแห่งวิญญาณดังนี้ ความดับแห่งวิญญาณดังนี้.

เมื่อท่านพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นและความเสื่อมไปในอุปาทานขันธ์ ๕ เหล่านี้อยู่ แม้ท่านยังถอนมานะ ฉันทะ อนุสัยอย่างละเอียดในอุปาทานขันธ์ ๕ ว่า เรามี ไม่ได้  แต่มานะ ฉันทะ และอนุสัยนั้น ก็ถึงการเพิกถอนได้

อ่าน เขมกสูตร