แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

เมื่อพระมหากัสสปะกล่าวกับพระพุทธเจ้าว่าตนอดทนไม่ได้ ทุกขเวทนากำเริบหนัก ยังไม่คลายไป  

พระพุทธเจ้าตรัสว่า 

โพชฌงค์ ๗ เหล่านี้ เรากล่าวไว้ชอบแล้ว อันบุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน

โพชฌงค์เจ็ด คือ สติสัมโพชฌงค์ ธรรมวิจยสัมโพชฌงค์ วิริยะสัมโพชฌงค์ ปีติสัมโพชฌงค์ ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ สมาธิสัมโพชฌงค์ อุเบกขาสัมโพชฌงค์

พระผู้มีพระภาคได้ตรัสไวยากรณภาษิตนี้แล้ว ท่านพระมหากัสสปะปลื้มใจ ชื่นชมภาษิตของพระผู้มีพระภาค และหายจากอาพาธนั้น

----------

โพชฌงค์ ๗ คือ

๑. สติสัมโพชฌงค์ คือ สติในธรรมภายใน สติในธรรมภายนอก

๒. ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ คือ ความเลือกสรรในธรรมภายใน ความเลือกสรรในธรรมภายนอก

๓. วิริยสัมโพชฌงค์ คือ ความเพียรทางกาย ความเพียรทางใจ

๔. ปีติสัมโพชฌงค์ คือ   ปีติที่มีวิตก มีวิจาร ปีติที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร

๕. ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ คือ กายปัสสัทธิ  จิตตปัสสัทธิ

๖. สมาธิสัมโพชฌงค์ คือ สมาธิที่มีวิตก มีวิจาร สมาธิที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร 

๗. อุเบกขาสัมโพชฌงค์ คือ อุเบกขาในธรรมภายใน อุเบกขาในธรรมภายนอก   

โพชฌงค์ ๗ นี้ พระตถาคตกล่าวไว้ชอบแล้ว อันบุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน

อ่าน คิลานสูตรที่ ๑   พระอภิธรรมปิฎก วิภังคปกรณ์