แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

ผู้รู้ยิ่งซึ่งอุปาทานขันธ์ ๕ ประการ โดยเวียนรอบ ๔ ตามความเป็นจริง จึงสามารถปฏิญาณว่า เป็นผู้ตรัสรู้ชอบยิ่งซึ่งสัมมาสัมโพธิญาณ

อุปาทานขันธ์ ๕ คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ

โดยเวียนรอบ ๔ คือ 

-  ความรู้ยิ่งในอุปาทานขันธ์ ๕ 
-  ความรู้ยิ่งในความเกิดแห่งอุปาทานขันธ์ ๕ 
-  ความรู้ยิ่งในความดับแห่งอุปาทานขันธ์ ๕ 
-  ความรู้ยิ่งในปฏิปทาอันให้ถึงความดับแห่งอุปทานขันธ์ ๕

ความรู้ยิ่งในรูป คือ มหาภูตรูป ๔ และรูปที่อาศัยมหาภูตรูป ๔
ความเกิดขึ้นแห่งรูป เพราะความเกิดขึ้นแห่งอาหาร
ความดับแห่งรูป คือความดับแห่งอาหาร
อริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ คือปฏิปทาอันให้ถึงความดับแห่งรูป
 
ความรู้ยิ่งในเวทนา มี ๖ หมวด คือ เวทนาเกิดแต่จักขุสัมผัส โสตสัมผัส ฆานสัมผัส ชิวหาสัมผัส กายสัมผัส มโนสัมผัส.
ความเกิดขึ้นแห่งเวทนามีเพราะความเกิดขึ้นแห่งผัสสะ
ความดับแห่งเวทนามีเพราะความดับแห่งผัสสะ
อริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ คือปฏิปทาอันให้ถึงความดับแห่งเวทนา
 
ความรู้ยิ่งในสัญญา มี ๖ หมวด คือ ความสำคัญในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์
ความเกิดขึ้นแห่งสัญญา มีเพราะความเกิดขึ้นแห่งผัสสะ
ความดับแห่งสัญญามีเพราะความดับแห่งผัสสะ
อริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ คือ ปฏิปทาอันให้ถึงความดับแห่งสัญญา
 
ความรู้ยิ่งในสังขาร ได้แก่ เจตนา ๖ หมวดคือ รูปสัญเจตนา สัททสัญเจตนา คันธสัญเจตนา รสสัญเจตนา โผฏฐัพพสัญเจตนา ธรรมสัญเจตนา
ความเกิดขึ้นแห่งสังขารมี เพราะความเกิดขึ้นแห่งผัสสะ
ความดับแห่งสังขารมี เพราะความดับแห่งผัสสะ
อริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ คือ ปฏิปทาอันให้ถึงความดับแห่งสังขาร
 
ความรู้ยิ่งในวิญญาณ มี ๖ หมวด คือ จักขุวิญญาณ โสตวิญญาณ ฆานวิญญาณ ชิวหาวิญญาณ กายวิญญาณ มโนวิญญาณ
ความเกิดขึ้นแห่งวิญญาณมี เพราะความเกิดขึ้นแห่งนามรูป
ความดับแห่งวิญญาณมี เพราะความดับแห่งนามรูป
อริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ คือปฏิปทาอันให้ถึงความดับแห่งวิญญาณ
 
สมณะหรือพราหมณ์เหล่าใด
ได้รู้ยิ่งใน รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
ได้รู้ยิ่งซึ่งเหตุเกิดแห่งรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
ได้รู้ยิ่งซึ่งความดับแห่งรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
ได้รู้ยิ่งซึ่งข้อปฏิบัติอันให้ถึงความดับแห่งรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ

ปฏิบัติแล้วเพื่อความหน่าย เพื่อความคลายกำหนัด เพื่อความดับแห่งรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ชื่อว่าปฏิบัติดีแล้ว ชื่อว่าย่อมหยั่งลงในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้หลุดพ้นแล้ว เพราะเบื่อหน่าย เพราะคลายกำหนัด เพราะความดับ เพราะไม่ถือมั่นวิญญาณ เป็นผู้มีกำลังสามารถเป็นของตน ความวนเวียนเพื่อความปรากฏย่อมไม่มีแก่สมณะหรือพราหมณ์เหล่านั้น
 

อ่าน ปริวัฏฏสูตร