แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

สังขารมี ๓ คือ กายสังขาร วจีสังขาร จิตตสังขาร

ลมหายใจเข้าและลมหายใจออก ชื่อว่า กายสังขาร
วิตกวิจาร ชื่อว่า วจีสังขาร
สัญญาและเวทนา ชื่อว่า จิตตสังขาร  

ภิกษุผู้เข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ ไม่ได้มีความคิดอย่างนี้ว่า เราจักเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ ว่าเรากำลังเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธอยู่ ว่าเราเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธแล้ว

ก่อนจะเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ ภิกษุได้อบรมจิตที่จะน้อมไปเพื่อความเป็นจิตแท้

ธรรม ๒ อย่าง คือ สมถะ ๑ วิปัสสนา ๑ มีอุปการะมากแก่สัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ

เมื่อภิกษุเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ วจีสังขารดับก่อน ต่อจากนั้นกายสังขารก็ดับ จิตตสังขารดับทีหลัง

เมื่อภิกษุเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ กายสังขารดับสงบ วจีสังขารดับสงบ จิตตสังขารดับสงบ แต่ยังไม่สิ้นอายุ ไออุ่นยังไม่สงบ อินทรีย์ผ่องใส

ส่วนคนที่ตายแล้ว มีกายสังขารดับสงบ มีวจีสังขารดับสงบ มีจิตตสังขารดับสงบ มีอายุสิ้นไป ไออุ่นสงบ อินทรีย์แตกกระจาย

ภิกษุผู้ออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ ไม่ได้มีความคิดอย่างนี้ว่า เราจักออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ ว่าเรากำลังออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ  ว่าเราออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติแล้ว

เมื่อภิกษุออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ จิตตสังขารเกิดขึ้นก่อน ต่อจากนั้นกายสังขารก็เกิดขึ้น วจีสังขารเกิดขึ้นทีหลัง

ผัสสะ ๓ ประการ ย่อมถูกต้องภิกษุผู้ออกแล้วจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ คือ

ผัสสะชื่อสุญญตะ (รู้สึกว่าว่าง)
ผัสสะชื่ออนิมิตตะ (รู้สึกว่าไม่มีนิมิต)
และผัสสะชื่ออัปปณิหิตะ (รู้สึกว่าไม่มีที่ตั้ง)

ภิกษุผู้ออกแล้วจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ มีจิตน้อมไปในวิเวก โอนไปในวิเวก เอนไปในวิเวก

อ่าน กามภูสูตรที่ ๒

พระสูตรใกล้เคียง จูฬเวทัลลสูตร