ระบบธรรม

ทัศนสมาบัติ เป็นข้อธรรมที่เยี่ยม ที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง

ทัศนสมาบัติ ๔ อย่างเหล่านี้ คือ สมณะหรือพราหมณ์บางคน อาศัยความเพียรเครื่องเผากิเลส อาศัยความเพียรที่ตั้งมั่น อาศัยความประกอบเนืองๆ อาศัยความไม่ประมาท อาศัยมนสิการโดยชอบ ได้บรรลุเจโตสมาธิที่เมื่อจิตตั้งมั่นแล้ว

ก.)  ย่อมพิจารณากายนี้แต่พื้นเท้าขึ้นไป แต่ปลายผมลงมา มีหนังห่อหุ้มโดยรอบ เต็มไปด้วยของไม่สะอาด มีประการต่างๆ ว่ามีอยู่ในกายนี้ คือ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก ม้าม หัวใจ ตับ พังผืด ไต ปอด ไส้ใหญ่ ไส้น้อย อาหารใหม่ อาหารเก่า น้ำดี เสลด น้ำเหลือง เลือด เหงื่อ มันข้น น้ำตา มันเหลว น้ำลาย น้ำมูก ไขข้อ มูตร

ข.)  ย่อมพิจารณากายนี้แต่พื้นเท้าขึ้นไป แต่ปลายผมลงมา มีหนังห่อหุ้มโดยรอบ  เต็มไปด้วยของไม่สะอาด มีประการต่างๆ ว่า มีอยู่ในกายนี้ เธอพิจารณาเห็นกระดูก ก้าวล่วงผิวหนังเนื้อและเลือดของบุรุษเสีย

ค.) ย่อมพิจารณากายนี้แต่พื้นเท้าขึ้นไป แต่ปลายผมลงมา มีหนังห่อหุ้มโดยรอบ เต็มไปด้วยของไม่สะอาด มีประการต่างๆ ว่า มีอยู่ในกายนี้  ย่อมพิจารณาเห็นกระดูก  ก้าวล่วงผิวหนัง  เนื้อและเลือดของบุรุษเสีย   และย่อมรู้กระแสวิญญาณของบุรุษซึ่งขาดแล้วโดยส่วนสอง คือทั้งที่ตั้งอยู่ในโลกนี้ ทั้งที่ตั้งอยู่ในปรโลกได้

ง.) พิจารณาเห็นกายนี้แต่พื้นเท้าขึ้นไป แต่ปลายผมลงมา มีหนังห่อหุ้มโดยรอบ เต็มไปด้วยของไม่สะอาด มีประการต่างๆ ว่า มีอยู่ในกาย ย่อมพิจารณาเห็นกระดูก  ก้าวล่วง ผิวหนัง เนื้อและเลือดของบุรุษเสีย และย่อมรู้กระแสวิญญาณของบุรุษ ซึ่งขาดแล้วโดยส่วนสอง คือทั้งที่ไม่ตั้งอยู่ในโลกนี้ ทั้งที่ไม่ตั้งอยู่ในปรโลก