แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า อาหาร ๔ อย่างเพื่อความดำรงอยู่ของสัตวโลกที่เกิดมาแล้ว เพื่ออนุเคราะห์แก่เหล่าสัตว์ผู้แสวงหาที่เกิด คือ

๑. กวฬีการาหาร หยาบบ้าง ละเอียดบ้าง
๒. ผัสสาหาร
๓. มโนสัญเจตนาหาร
๔. วิญญาณาหาร

ถ้าความยินดี เพลิดเพลิน ทะยานอยาก มีอยู่ในกวฬีการาหาร ในผัสสาหาร ในมโนสัญเจตนาหาร ในวิญญาณาหารไซร้ วิญญาณก็ตั้งอยู่งอกงามในกวฬีการาหาร ในผัสสาหาร ในมโนสัญเจตนาหาร ในวิญญาณาหารนั้น

ในที่ใดวิญญาณตั้งอยู่งอกงาม
ในที่นั้นย่อมมีการหยั่งลงแห่งนามรูป
ในที่ใดมีการหยั่งลงแห่งนามรูป
ในที่นั้นย่อมมีความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย
ในที่ใดมีความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย
ในที่นั้นย่อมมีการเกิดในภพใหม่ต่อไป
ในที่ใดมีการเกิดในภพใหม่ต่อไป
ในที่นั้นย่อมมีชาติ ชรา มรณะต่อไป
ในที่ใดมีชาติ ชรา มรณะต่อไป เราเรียกที่นั้นว่ามีความโศก มีธุลี (คือราคะ) มีความคับแค้น

ถ้าความยินดี ความเพลิดเพลิน ความทะยานอยาก ไม่มีอยู่ในกวฬีการาหาร ในผัสสาหาร ในมโนสัญเจตนาหาร ในวิญญาณาหารไซร้ วิญญาณก็ไม่ตั้งอยู่ ไม่งอกงามในกวฬีการาหาร ในผัสสาหาร ในมโนสัญเจตนาหาร ในวิญญาณาหารนั้น

ในที่ใดวิญญาณไม่ตั้งอยู่ไม่งอกงาม
ในที่นั้นย่อมไม่มีการหยั่งลงแห่งนามรูป
ในที่ใดไม่มีการหยั่งลงแห่งนามรูป
ในที่นั้นย่อมไม่มีความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย
ในที่ใดไม่มีความเจริญแห่งสังขารทั้งหลาย
ในที่นั้นย่อมไม่มีการเกิดในภพใหม่ต่อไป
ในที่ใดไม่มีการเกิดในภพใหม่ต่อไป
ในที่นั้นย่อมไม่มีชาติ ชรา มรณะต่อไป
ในที่ใดไม่มีชาติ ชรา มรณะต่อไป
เราเรียกที่นั้นว่าไม่มีความโศก ไม่มีธุลี ไม่มีความคับแค้น

เปรียบเหมือนเรือนยอดของปราสาทหรือศาลา มีสองยอด มีหน้าต่างด้านทิศตะวันออก เมื่อพระอาทิตย์ขึ้นแสงสว่างส่องเข้าไปทางหน้าต่าง แสงสว่างจะพึงตั้งอยู่ที่ฝาด้านตะวันตก

ถ้าฝาด้านตะวันตกไม่มี แสงสว่างนั้นจะพึงตั้งอยู่ที่แผ่นดิน

ถ้าแผ่นดินไม่มี แสงสว่างนั้นจะพึงตั้งอยู่ที่น้ำ

ถ้าน้ำไม่มี แสงสว่างนั้นจะไม่ตั้งอยู่เลย

อ่าน อัตถิราคสูตร