แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

นางพราหมณีชื่อธนัญชานีของภารทวาชพราหมณ์ ผู้พี่ชายของอักโกสกภารทวาชพราหมณ์ ได้เป็นโสดาบันแล้ว นางจามก็ดี ไอก็ดี พลาดก็ดี เปล่งอุทานนี้ว่า นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส (ความนอบน้อมจงมีแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ผู้เป็นพระอรหันต์ ตรัสรู้เองโดยชอบ พระองค์นั้น)

วันหนึ่ง ในเวลาที่นางอังคาสพราหมณ์ นางพลาด แล้วเปล่งอุทานขึ้นอย่างนั้นด้วยเสียงอันดัง พราหมณ์นั้นโกรธ คิดว่า หญิงถ่อยนี้ พลาดแล้วในที่ใดที่หนึ่ง ย่อมกล่าวสรรเสริญพระสมณะหัวโล้นนั้นอย่างนี้ทุกที ดังนี้แล้ว กล่าวว่า จักไปยกวาทะต่อศาสดานั้นของนาง

นางจึงกล่าวว่า จงไปเถิดพราหมณ์ นางไม่เห็นบุคคลผู้จะยกวาทะต่อพระผู้มีพระภาคเจ้านั้นได้ ครั้นไปแล้ว จงทูลถามปัญหากะพระผู้มีพระภาคเจ้า

เขาไปสู่สำนักพระศาสดา ไม่ถวายบังคม ได้ทูลถามปัญหาว่า

บุคคลฆ่าอะไรได้ จึงอยู่เป็นสุข ฆ่าอะไรได้ จึงไม่เศร้าโศก พระองค์ย่อมชอบใจซึ่งการฆ่าธรรมอะไร ซึ่งเป็นธรรมอันเอก

พระศาสดาเมื่อจะทรงพยากรณ์ปัญหาแก่เขา จึงตรัสพระคาถาว่า

บุคคลฆ่าความโกรธได้แล้ว จึงอยู่เป็นสุข
ฆ่าความโกรธได้แล้ว จึงไม่เศร้าโศก
พราหมณ์ พระอริยเจ้าทั้งหลายย่อมสรรเสริญการฆ่าความโกรธอันมีรากเป็นพิษ มียอดหวาน เพราะบุคคลนั้นฆ่าความโกรธนั้นได้แล้ว ย่อมไม่เศร้าโศก

เขาเลื่อมใสในพระศาสดา บวชแล้ว ได้บรรลุพระอรหัต

ครั้งนั้น อักโกสกภารทวาชพราหมณ์ ผู้น้องชายของเขาได้ทราบว่า พี่ชายของตนบวชแล้ว ก็โกรธ จึงมาด่าพระศาสดาด้วยวาจาหยาบคาย

แม้เขาก็ถูกพระศาสดาทำให้รู้สำนึก ด้วยข้ออุปมาด้วยการให้ของควรเคี้ยวแก่แขกทั้งหลาย เขาเลื่อมใสในพระศาสดา บวชแล้ว ได้บรรลุพระอรหัต

น้องชายทั้งสองของพวกเขา คือสุนทริกภารทวาชะ พิลังคกภารทวาชะ พากันด่าพระศาสดาเหมือนกัน เมื่อพระศาสดาทรงแนะนำ ได้ออกบวช แล้วบรรลุพระอรหัต

ต่อมาวันหนึ่ง ภิกษุทั้งหลายสนทนากันในโรงธรรมว่า คุณของพระพุทธเจ้าน่าอัศจรรย์หนอ เมื่อพราหมณ์พี่น้องชายทั้ง ๔ ด่าอยู่ พระศาสดาไม่ตรัสอะไร ๆ กลับเป็นที่พึ่งของพราหมณ์เหล่านั้นอีก

พระศาสดาเสด็จมา แล้วตรัสถามภิกษุทั้งหลายว่านั่งประชุมกันด้วยกถาอะไร ภิกษุเหล่านั้นกราบทูลแล้ว จึงตรัสว่า เราไม่ประทุษร้ายในชนทั้งหลายผู้ประทุษร้าย เพราะความที่เราประกอบด้วยกำลังคือขันติ ย่อมเป็นที่พึ่งของมหาชนโดยแท้

แล้วตรัสพระคาถานี้ว่า

ผู้ใดไม่ประทุษร้าย อดกลั้นซึ่งคำด่า การตี และการจำจองได้ เราเรียกผู้นั้น ซึ่งมีกำลัง คือขันติ มีหมู่พลว่าเป็นพราหมณ์

ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น

อ่าน
คาถาธรรมบท พราหมณวรรค
อรรถกถาเรื่อง อักโกสกภารทวาชพราหมณ์