แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

เมื่อภิกษุเจริญสมาธิแล้ว ย่อมรู้ชัดตามเป็นจริง คือ ย่อมรู้ชัดซึ่งความเกิด และความดับแห่งรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ

ความเกิดแห่งขันธ์ ๕ คือ

เมื่อบุคคลเพลิดเพลิน พร่ำถึง ดื่มด่ำอยู่ใน รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ความยินดีก็ย่อมเกิดขึ้น
เมื่อความยินดีในขันธ์ ๕ เกิดขึ้น นั่นเป็นอุปาทาน
เพราะอุปาทานของบุคคลนั้นเป็นปัจจัย จึงมีภพ
เพราะภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ
เพราะชาติเป็นปัจจัย จึงมีชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์โทมนัสและอุปายาส

ความเกิดขึ้นแห่งกองทุกข์ทั้งมวล มีด้วยประการอย่างนี้

ความดับแห่งขันธ์ ๕ คือ

เมื่อภิกษุในธรรมวินัยนี้ ไม่เพลิดเพลิน ไม่พร่ำถึง ไม่ดื่มด่ำอยู่ในรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ความยินดีในขันธ์ ๕ ย่อมดับไป
เพราะความยินดีนั้นดับไป อุปาทานจึงดับ
เพราะอุปาทานดับ ภพจึงดับ
เพราะภพดับ ชาติจึงดับ
เพราะชาติดับ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส จึงดับ
ความดับแห่งกองทุกข์ทั้งมวลนี้ ย่อมมีด้วยประการอย่างนี้

อ่าน - สมาธิสูตร