แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี และอุคคเศรษฐีแห่งอุคคนครเป็นสหายกัน ทั้งสองได้ทำความตกลงกันว่าเมื่อบุตรธิดาเจริญวัยแล้วจะให้แต่งงานกัน อุคคเศรษฐีก็ได้สู่ขอบุตรสาวของอนาถบิณฑิกเศรษฐีให้มาแต่งงานกับบุตรชายของตน 

ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีได้เรียกนางจูฬสุภัททามาให้โอวาท ๑๐ ข้อ ดังนี้ 

ไม่ควรนำไฟภายในออกไปภายนอก
ไม่ควรนำไฟภายนอกเข้าไปภายใน
พึงให้แก่คนที่ให้เท่านั้น
ไม่พึงให้แก่คนที่ไม่ให้
พึงให้แก่คนทั้งที่ให้และทั้งที่ไม่ให้
พึงนั่งให้เป็นสุข
พึงบริโภคให้เป็นสุข
พึงนอนให้เป็นสุข
พึงบำเรอไฟ
พึงนอบน้อมเทวดาภายใน
 
อุคคเศรษฐีเป็นมิจฉาทิฎฐิ ในวันมงคลต่างๆ ได้นิมนต์พวกชีเปลือยมาที่บ้านเพื่อทำการสักการะ และได้บังคับให้นางจูฬสุภัททาเข้าไปทำความเคารพแต่นางปฏิเสธ นางได้ประกาศคุณทั้งหลายของพระพุทธเจ้า และพระสงฆ์สาวกของพระองค์แก่มารดาของสามี

เมื่อภรรยาของอุคคเศรษฐีได้ฟังและยินดีกับคำพรรณนาคุณของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงขอให้นางจูฬสุภัททาอาราธนาพระศาสดาและพระสงฆ์สาวกมาที่บ้าน นางจูฬสุภัททาจึงได้ขึ้นไปยืนอยู่บนปราสาทชั้นบน หันหน้าตรงไปทางพระเชตวัน ไหว้โดยเคารพด้วยเบญจางคประดิษฐ์ ระลึกถึงพระพุทธคุณทั้งหลาย ทำการบูชาด้วยของหอม เครื่องอบ ดอกไม้และธูป กล่าวนิมนต์ภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข เพื่อฉันเช้าในวันรุ่งขึ้น แล้วโยนดอกมะลิ ๘ กำไปในอากาศ ดอกไม้ทั้งหลายไปหยุดอยู่เบื้องบนพระศาสดา ขณะทรงแสดงธรรมอยู่ในท่ามกลางบริษัท ๔
 
เมื่อการแสดงพระธรรมเทศนาจบลง ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี บิดาของนางจูฬสุภัททา เข้าไปทูลอาราธนาพระศาสดาเพื่อเสด็จรับอาหารบิณฑบาตที่บ้านของท่านเศรษฐีในวันรุ่งขึ้น พระศาสดาไม่ทรงรับคำอาราธนานั้น ตรัสว่า พระองค์ได้รับคำอาราธนาของนางจูฬสุภัททาไว้แล้ว อนาถบิณฑิกเศรษฐีมีความแปลกใจในพระดำรัสของพระศาสดา  กราบทูลถามว่า “นางสุภัททาอยู่ในที่ไกลตั้ง ๑๒๐ โยชน์ มิใช่หรือ?
 
พระศาสดาตรัสว่า ก็สัตบุรุษทั้งหลาย แม้อยู่ในที่ไกล  ย่อมปรากฏเหมือนยืนอยู่เฉพาะหน้า
 
จากนั้นได้ตรัสพระคาถานี้ว่า 

สัตบุรุษทั้งหลาย ย่อมปรากฏในที่ไกล เหมือนภูเขาหิมพานต์, ส่วนอสัตบุรุษย่อมไม่ปรากฎในที่นี้เหมือนลูกศรอันเขายิงไปในราตรี ฉะนั้น
 
เมื่อพระธรรมเทศนาจบลง ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น
 
ในวันรุ่งขึ้น พระศาสดาและภิกษุสงฆ์ประทับในเรือนยอด ๕๐๐ หลัง ที่ท้าวสักกเทวราชทรงสั่งให้วิสสุกรรมเทพบุตรเนรมิตไว้ แล้วเสด็จไปที่บ้านของอุคคเศรษฐี เมื่อบิดามารดาของสามีของนางจูฬสุภัททาเห็นการเสด็จมาของพระศาสดาด้วยสิริสมบัติใหญ่ ก็เกิดความเลื่อมใสและเข้าไปทำการสักการะด้วยวัตถุทั้งหลาย ถวายบังคม ถวายมหาทานแด่พระศาสดาและภิกษุสงฆ์ทั้งหลาย ติดต่อกันเป็นเวลาถึง ๗ วัน

พระศาสดาทรงแสดงธรรมแก่อุคคเศรษฐี เศรษฐีและสัตว์ 84,000 บรรลุธรรม มีโสดาปัตติผลเป็นต้น เพื่อทรงอนุเคราะห์นางสุภัททา ทรงรับสั่งให้พระอนุรุทธเถระพักอยู่ในอุคคนคร ตั้งแต่นั้นมา ชาวนครนั้นได้มีศรัทธาเลื่อมใสดังนี้แล


คาถาธรรมบท ปกิณณกวรรค
อรรถกถาเรื่อง นางจูฬสุภัททา