แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

พระติสสเถระและสามเณรได้ออกเดินทางไปเพื่อจะเข้าเฝ้าพระศาสดา ในระหว่างทางได้พักแรมที่วิหารแห่งหนึ่ง ขณะที่สามเณรจัดแจงเสนาสนะเพื่อพระอุปัชฌาย์ก็มืดค่ำ จึงไม่อาจจัดแจงที่อยู่ของตนได้ พระอุปัชฌาย์จึงให้นอนในที่เดียวกัน 

พระติสสเถระหลับไปในทันที สามเณรคิดว่า วันนี้เป็นวันที่ ๓ ของทั้ง ๒ หากตนนอน พระเถระต้องอาบัติทันที จึงนั่งคู้บัลลังก์ใกล้เตียงของพระอุปัชฌาย์
 
พระติสสเถระตื่นขึ้นมาในเวลาใกล้รุ่ง คิดว่าควรให้สามเณรออกไปจึงจับพัดที่วางอยู่ข้างเตียงเอาปลายพัดตีลงที่เสื่อลำแพนของสามเณร ใบพัดไปกระทบถูกตาของสามเณรแตก 

สามเณรได้เอามือข้างหนึ่งปิดตา มืออีกข้างกำไม้กวาด กวาดห้องส้วม ที่ล้างหน้า และตั้งน้ำล้างหน้า เมื่อสามเณรจะถวายไม้สีฟันแก่พระเถระได้ถวายด้วยมือข้างเดียว พระอุปัชฌาย์ได้ดุว่าเป็นการกระทำที่ไม่สมควร สามเณรจึงบอกความเป็นไปตั้งแต่ต้น  เมื่อพระเถระได้ฟังแล้วสลดใจและขอให้สามเณรอดโทษ สามเณรตอบว่า การกระทำครั้งนี้มิใช่โทษของพระเถระ และก็มิใช่โทษของสามเณร เป็นโทษของวัฏฏะเท่านั้น 
 
พระติสสเถระและสามเณรได้เดินทางไปสู่สำนักของพระศาสดา พระติสสเถระได้กราบทูลพระศาสดาว่า สามเณรเป็นบุคคลที่มีคุณมาก และได้กราบทูลเรื่องต่างๆ ทั้งหมดแด่พระศาสดา
 
พระศาสดาตรัสกับภิกษุนั้นว่า ธรรมดาพระขีณาสพทั้งหลาย ไม่โกรธ ไม่ประทุษร้ายต่อใครๆ เป็นผู้มีอินทรีย์สงบแล้ว เป็นผู้มีใจสงบแล้วเทียว แล้วได้ตรัสพระคาถานี้ว่า 

ใจของท่านผู้พ้นวิเศษแล้ว เพราะรู้ชอบ ผู้สงบระงับคงที่ เป็นใจสงบแล้ว วาจาก็สงบแล้ว การงานก็สงบแล้ว
 
ในกาลจบพระเทศนา พระติสสเถระชาวกรุงโกสัมพีบรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมภิทาทั้งหลาย 



คาถาธรรมบท อรหันตวรรค
อรรถกถาเรื่อง พระติสสเถระชาวกรุงโกสัมพี