แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

นายโคฆาตก์คนหนึ่งในพระนครสาวัตถี เมื่อฆ่าโคแล้ว ขายบ้าง กินเองบ้าง เขาทำงานฆ่าโคอยู่ ๕๕ ปี ไม่เคยถวายยาคูหรือภัตแม้ทัพพีหนึ่งแด่พระศาสดา ซึ่งประทับอยู่ในวิหารใกล้ ๆ วันหนึ่ง เขาขายเนื้อหมด เหลือเพียงเนื้อก้อนหนึ่ง สั่งให้ภรรยาปิ้ง แล้วได้ไปอาบน้ำ ระหว่างนั้นสหายของเขามาขอซื้อเนื้อภรรยาของเขาบอกว่าเนื้อขายไปหมดแล้ว แต่สหายก็ยังหยิบเอาเนื้อนั้นแล้วหลีกไป
 
ฝ่ายนายโคฆาตก์ เมื่อเห็นว่าไม่มีเนื้อจึงบอกว่าถ้าไม่มีเนื้อจะไม่กิน แล้วถือมีดไปตัดลิ้นของโคแล้วเอาไปปิ้ง นั่งกินพร้อมกับก้อนข้าว ในขณะนั้นเอง ลิ้นของเขาได้ขาดตกลงในถาด เขาได้รับวิบากที่สมควรกับกรรมของเขา เลือดไหลออกจากปากของเขา เขาเข้าไปในเรือน เที่ยวคลานไป ร้องไป เหมือนโค

ภรรยาของเขาได้บอกให้บุตรนายโคฆาตก์หนีไปด้วยกลัวมรณภัยคุกคาม นายโคฆาตก์นั้นเที่ยวร้องไปในเรือนเหมือนโค เสียชีวิต แล้วไปเกิดในอเวจี แม้โคที่ถูกตัดลิ้นก็ได้เสียชีวิตเหมือนกัน
 
ฝ่ายบุตรของนายโคฆาตก์หนีไปยังนครตักกสิลา ได้เรียนการเป็นนายช่างทอง เขาเรียนได้ดี อาจารย์ของเขาจึงยกธิดาของตนให้แก่เขา ต่อมา เขาและภรรยาได้บุตรหลายคน เมื่อบุตรเจริญวัยแล้ว อยู่อย่างฆราวาส เป็นผู้มีศรัทธาเลื่อมใส ฝ่ายบิดาไม่ทำกุศลอะไร ๆ เลย
 
พวกบุตรของเขาเห็นว่าบิดาแก่แล้วจึงคิดจะทำบุญให้บิดา โดยนิมนต์ภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประธาน ถวายภัตให้เป็นชีวภัต (คือ ภัตเพื่อบุคคลผู้เป็นอยู่) เพื่อบิดา และขอพระพุทธเจ้าทรงทำอนุโมทนาแก่บิดาของพวกเขา
 
พระศาสดาทรงตรัสเแสดงธรรมแก่บิดาของพวกเขาว่า
 
อุบาสก ท่านเป็นคนแก่ มีสรีระแก่หง่อมเช่นกับใบไม้เหลือง เสบียงทาง คือกุศลเพื่อจะไปยังปรโลกของท่านยังไม่มี ท่านจงทำที่พึ่งแก่ตน จงเป็นบัณฑิต อย่าเป็นพาล
 
เมื่อจะทรงทำอนุโมทนา จึงได้ตรัสพระคาถาเหล่านี้ว่า
 
บัดนี้ ท่านเป็นดุจใบไม้เหลือง อนึ่ง บุรุษแห่งพระยายม (คือความตาย) ปรากฏแก่ท่านแล้ว ท่านตั้งอยู่ใกล้ปากแห่งความเสื่อม อนึ่ง แม้เสบียงทางของท่าน ก็ยังไม่มี ท่านจงทำที่พึ่งแก่ตน จงรีบพยายาม จงเป็นบัณฑิต ท่านกำจัดมลทินได้แล้ว ไม่มีกิเลสเพียงดั่งเนิน จักถึงอริยภูมิอันเป็นทิพย์
 
ในกาลจบเทศนา อุบาสกตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล เทศนาได้มีประโยชน์แม้แก่หมู่ชนผู้ประชุมกันแล้ว
 
ในวันรุ่งขึ้น พวกบุตรได้ถวายทานเป็นชีวภัตเพื่อบิดาของพวกเขาอีก พระศาสดาเมื่อจะทรงอนุโมทนา ได้ตรัสพระคาถาว่า
 
บัดนี้ ท่านเป็นผู้มีวัยอันชรานำเข้าไปแล้ว เป็นผู้เตรียมพร้อมเพื่อจะไปสำนักของพระยายม อนึ่ง แม้ที่พักในระหว่างทางของท่าน ก็ยังไม่มี อนึ่ง ถึงเสบียงทางของท่านก็หามีไม่ ท่านนั้นจงทำที่พึ่งแก่ตน จงรีบพยายาม จงเป็นบัณฑิต ท่านเป็นผู้มีมลทินอันกำจัดได้แล้ว ไม่มีกิเลสเพียงดั่งเนิน จักไม่เข้าถึงชาติชราอีก




อ่าน บุตรของนายโคฆาตก์
อ่าน คาถาธรรมบท มลวรรค