แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

นายกาละเป็นบุตรของอนาถบิณฑิกเศรษฐีผู้ถึงพร้อมด้วยศรัทธา แต่เขาไม่ปรารถนาจะเฝ้าพระศาสดา ไม่ปรารถนาจะฟังธรรม ไม่ปรารถนาจะทำการขวนขวายแก่สงฆ์ แม้บิดาของจะชี้แนะ เขาก็ไม่ฟัง บิดาของเขาคิดว่า หากบุตรมีมีทิฏฐิเช่นนี้ จักมีอเวจีเป็นที่ไปในเบื้องหน้า
 
ท่านเศรษฐียังอยู่และคงทำใจยอมให้บุตรไปสู่นรกไม่ได้ ขึ้นชื่อว่าผู้ไม่อยากได้ทรัพย์ ไม่มีในโลกนี้ ท่านจะทำลายทิฏฐิของบุตรด้วยทรัพย์
 
เศรษฐีได้จ้างให้นายกาละไปเป็นผู้รักษาอุโบสถ ไปสู่วิหารฟังธรรม เมื่อกลับมา ท่านจะให้ ๑๐๐ กหาปณะ  นายกาละจึงได้รักษาอุโบสถ ได้ไปวิหาร แต่ไม่ยอมฟังธรรม เขานอนอย่างสำราญ แล้วกลับบ้านแต่เช้าตรู่ เมื่อบิดาของเขาให้นำข้าวต้มมาให้เขา เขากล่าวห้ามและบอกว่าจะไม่บริโภคหากไม่ได้รับกหาปณะ บิดาของเขาไม่อาจทนการรบเร้าได้ จึงให้ห่อกหาปณะแก่เขา เขารับกหาปณะนั้นแล้ว จึงบริโภคอาหาร
 
ในวันรุ่งขึ้น เศรษฐีส่งเขาไปอีก โดยจะให้กหาปณะพันหนึ่ง ให้เขายืนตรงพระพักตร์ของพระศาสดา เรียนบทแห่งธรรมให้ได้บทหนึ่ง แล้วกลับมา

เขาไปวิหาร ยืนตรงพระพักตร์ของพระศาสดา ตั้งใจจะเรียนบทแห่งธรรมบทเดียวเท่านั้นแล้วจะหนีกลับ แต่พระศาสดาได้ทรงทำให้เขาจำบทแห่งธรรมไม่ได้ เมื่อเขาจำไม่ได้ จึงได้ยืนฟังอยู่และคิดว่าจะเรียนบทต่อไป
 
นัยว่าชนทั้งหลายต่อให้ฟังอยู่ ด้วยคิดว่า “เราจักเรียนให้ได้” ชื่อว่าฟังโดยเคารพ ก็ธรรมดาเมื่อชนทั้งหลายฟังอยู่ ธรรมย่อมให้โสดาปัตติมรรค เป็นต้น
 
ถึงนายกาละนั้นก็ฟังอยู่ด้วยคิดว่า “จักเรียนให้ได้” พระศาสดาก็ทรงทำให้เขาจำไม่ได้ เขากำลังยืนฟังอยู่ด้วยคิดว่า “จักเรียนต่อไป” และก็ตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล
 
ในวันรุ่งขึ้น นายกาละไปสู่กรุงสาวัตถี พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข นายกาละได้มีความปริวิตกว่า บิดาของเขาไม่ควรให้กหาปณะในที่ใกล้พระศาสดา พึงปกปิดความที่เขารักษาอุโบสถเพราะเหตุแห่งกหาปณะไว้ แต่พระศาสดาทรงทราบความที่นายกาละรักษาอุโบสถเพราะต้องการกหาปณะ
 
มหาเศรษฐีให้ถวายข้าวต้มแก่ภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข ในเวลาเสร็จภัตกิจของพระศาสดา มหาเศรษฐีมอบกหาปณะพันหนึ่งแก่บุตรเพราะเขาสมาทานอุโบสถ

นายกาละนั้นเห็นกหาปณะที่บิดาให้เฉพาะพระพักตร์ของพระศาสดา เกิดความละอายไม่ต้องการกหาปณะเหล่านี้แล้ว แม้บิดาจะให้รับ เขาก็ไม่รับ
 
บิดาของเขากราบทูลพระศาสดาว่าท่านชอบใจพฤติกรรมของบุตรเพราะวันนี้บุตรไม่ปรารถนากหาปณะไม่เหมือนในวันก่อน
 
พระพุทธเจ้าตรัสว่า
 
โสดาปัตติผลของบุตรของท่าน ประเสริฐกว่าสมบัติของพระเจ้าจักรพรรดิ สมบัติในเทวโลก และพรหมโลก
 
ดังนี้แล้ว จึงตรัสพระคาถานี้ว่า

โสดาปัตติผลประเสริฐกว่าความเป็นเอกราชในแผ่นดิน กว่าการไปสู่สวรรค์ และกว่าความเป็นใหญ่ในโลกทั้งปวง
 
ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น



อ่าน นายกาละบุตรของอนาถบิณฑิกเศรษฐี
อ่าน คาถาธรรมบท โลกวรรค