แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

โสไรยเศรษฐีบุตรได้พบพระมหากัจจายยนะออกบิณฑบาต เกิดความคิดว่า พระเถระสวยจริงหนอ ควรเป็นภริยาของเรา หรือสีแห่งสรีระของภริยาของเรา พึงเป็นเหมือนสีแห่งสรีระของพระเถระนั้น

เพศชายของโสไรยเศรษฐีบุตรหายไป เพศหญิงได้ปรากฏแทน  เขาละอายแล้วหนีไปเมืองตักกสิลา ฝ่ายมารดาบิดาและเพื่อนออกตามหาไม่พบ จึงได้ถวายภัตเพื่อผู้ตายด้วยเข้าใจว่าตายแล้ว

นางลูกเศรษฐีได้อาศัยพวกเกวียนไปถึงเมืองตักกสิลา ได้เป็นภริยาเศรษฐีบุตรกรุงตักกสิลาและมีบุตรด้วยกัน ๒ คน บุตรของนางจึงมี ๔ คน คือบุตรผู้เกิดจากท้อง ๒ คน บุตรผู้เกิดเพราะอาศัยเธอ ครั้งเป็นชายอยู่ในโสไรยนคร ๒ คน

วันหนึ่งสหายลูกเศรษฐีจากโสไรยนครได้เดินทางไปสู่กรุงตักกสิลา นางลูกเศรษฐีอยู่ชั้นบนปราสาทเห็นสหายจึงได้ให้สาวใช้ไปเชิญเขามาและทำสักการะใหญ่โต สหายลูกเศรษฐีแปลกใจด้วยไม่รู้จักนางมาก่อน นางลูกเศรษฐีจึงเล่าว่าถึงเหตุแห่งเพศชายกลับกลายเป็นเพศหญิงของตนเพราะทำกรรมหนักต่อพระกัจจายนะ 

สหายลูกเศรษฐีจึงกล่าวว่า ขณะนี้ท่านพระมหากัจจายนะบิณฑบาตมาที่ตักกสิลานี้  ตนจะไปนิมนต์ท่านมารับภิกษาหารที่บ้านเศรษฐีบุตรเพื่อให้นางได้ขอขมาให้ท่านอดโทษ​

ครั้นเมื่อพระเถระอดโทษให้แล้ว กายของนางลูกเศรษฐีจึงกลับเป็นชาย โสไรเศรษฐีบุตรได้ออกบวชและเที่ยวจาริกไปถึงเมืองสาวัตถี

ชาวเมืองสาวัตถีได้รู้เรื่องของพระโสไรยะพากันแตกตื่นอลหม่านและเที่ยวถามพระโสไรยะว่าเป็นเรื่องจริงหรือ และท่านมีความสิเน่หาในบุตรที่เกิดจากท้องของท่านหรือบุตรที่อาศัยท่านเกิด  พระเถระตอบว่า มีความสิเน่หาในบุตรในท้องมากกว่า ชาวชนบทพากันถามอย่างนั้นเสมอจนท่านเกิดความรำคาญ จึงปลีกตัวออกจากหมู่ นั่งแต่คนเดียว ยืนแต่คนเดียว แล้วเริ่มตั้งความสิ้นและความเสื่อมในอัตภาพ บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมภิทาทั้งหลาย

ต่อมา พวกชนได้ถามอีกว่าสิเน่หาในบุตรคนไหนมากกว่า  พระโสไรยะกล่าวว่า ความสิเน่หาในบุตรคนไหน ๆ ของเราย่อมไม่มี
           
ภิกษุทั้งหลายจึงไปกราบทูลพระศาสดาว่า พระโสไรยะพูดไม่จริง พระศาสดาจึงตรัสว่า

บุตรของเราพยากรณ์อรหัตผลหามิได้ เพราะว่าตั้งแต่เวลาที่บุตรของเราเห็นมรรคทัสนะด้วยจิตที่ตั้งไว้ชอบแล้ว ความสิเน่หาในบุตรไหน ๆ ไม่เกิดเลย จิตเท่านั้น ซึ่งเป็นไปในภายในของสัตว์เหล่านี้ ย่อมให้สมบัติที่มารดาบิดาไม่อาจทำให้ได้ 

แล้วจึงตรัสพระคาถานี้ว่า 

มารดาบิดา ก็หรือว่าญาติเหล่าอื่น ไม่พึงทำเหตุนั้นให้ได้ แต่จิตอันตั้งไว้ชอบแล้ว พึงทำเขาให้ประเสริฐกว่าเหตุนั้น
           
ในเวลาจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น เทศนาได้เป็นประโยชน์แก่มหาชน ดังนี้



อ่าน พระโสไรยเถระ
อ่าน คาถาธรรมบท จิตตวรรค