แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

พระโคตมเถระได้บำเพ็ญบุญญาธิการสั่งสมกุศลอันเป็นอุปนิสัยแห่งวิวัฏฏะไว้ในภพพระพุทธเจ้าพระองค์ก่อน ๆ ในพุทธุปบาทกาลนี้ ท่านบังเกิดในตระกูลพราหมณ์ชื่อว่าอุทิจจะ ในกรุงสาวัตถี พอเจริญวัยแล้วเป็นผู้เรียนจบไตรเพท ฝึกฝนวิธีการพูด เมื่อไม่ได้คนอื่นที่มีคำพูดที่เหนือกว่าคำพูดของตน จึงเที่ยวทำการพูด หาเรื่องทะเลาะกับคนเหล่านั้น ๆ

ในเวลานั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าได้เสด็จเข้าไปยังกรุงสาวัตถีเพื่ออบรมอนาถบิณฑิกเศรษฐี ในคราวที่มอบถวายพระเชตวัน ท่านอุทิจจะได้มีศรัทธาเข้าไปเฝ้าพระศาสดา ฟังธรรมแล้วทูลขอบรรพชา พระศาสดาทรงรับสั่งให้ภิกษุผู้ถือการเที่ยวบิณฑบาตเป็นวัตรรูปหนึ่งบรรพชาให้

เมื่อภิกษุนั้นจะให้บรรพชา พอมีดโกนจรดเส้นผมเท่านั้น ท่านก็บรรลุพระอรหัต แล้วไปสู่โกศลชนบท แล้วกลับมายังกรุงสาวัตถีอีก

พวกญาติผู้เป็นพราหมณ์เป็นอันมากเข้าไปหาท่านพระโคตมเถระนั้นแล้วพากันถามว่า

พวกสมณพราหมณ์เป็นอันมากมีวาทะอันบริสุทธิ์ในสงสาร ในสมณพราหมณ์เหล่านั้น พวกไหนมีวาทะที่แน่นอน ปฏิบัติอย่างไรจึงจะบริสุทธิ์จากสงสารได้ 

พระเถระจึงได้กล่าวโคตมเถรคาถาแก่พวกพราหมณ์ว่า

โคตมเถรคาถา - ปฏิบัติอย่างไรจึงจะบริสุทธิ์จากสงสารได้

บุคคลพึงรู้จักประโยชน์ของตน พึงตรวจตราดูคำสั่งสอนของพระศาสดา และพึงตรวจตราดูสิ่งที่สมควรแก่กุลบุตร ผู้เข้าถึงซึ่งความเป็นสมณะในพระศาสนานี้ 

การมีมิตรดี การสมาทานสิกขาให้บริบูรณ์ การเชื่อฟังต่อครูทั้งหลาย ข้อนี้ล้วนแต่สมควรแก่สมณะในพระศาสนานี้

ความเคารพในพระพุทธเจ้า ความยำเกรงในพระธรรม และพระสงฆ์ ตามความเป็นจริง ข้อนี้ล้วนสมควรแก่สมณะ 

การประกอบในอาจาระและโคจร อาชีพที่หมดจดอันบัณฑิตไม่ติเตียน การตั้งจิตไว้ชอบ นี้ล้วนแต่สมควรแก่สมณะ 

จาริตศีลและวาริตศีล การเปลี่ยนอิริยาบถอันน่าเลื่อมใส และการประกอบในอธิจิต ก็ล้วนแต่สมควรแก่สมณะ 

เสนาสนะป่าอันสงัด ปราศจากเสียงอึกทึก อันมุนีพึงคบหา นี้เป็นสิ่งสมควรแก่สมณะ

จตุปาริสุทธิศีล พาหุสัจจะ การเลือกเฟ้นธรรมตามความเป็นจริง การตรัสรู้อริยสัจ นี้ก็ล้วนแต่สมควรแก่สมณะ

ข้อที่บุคคลมาเจริญอนิจจสัญญาในสังขารทั้งปวงว่า สังขารทั้งปวงไม่เที่ยง เจริญอนัตตสัญญาว่า ธรรมทั้งปวงเป็นอนัตตา และเจริญอสุภสัญญาว่า กายนี้ไม่น่ายินดีในโลก นี้ก็ล้วนแต่สมควรแก่สมณะ

การที่บุคคลมาเจริญโพชฌงค์ ๗ อิทธิบาท ๔ อินทรีย์ ๕ พละ ๕ และอริยมรรคมีองค์ ๘ ก็ล้วนแต่สมควรแก่สมณะ

การที่บุคคลผู้เป็นมุนีมาละตัณหา ทำลายอาสวะพร้อมทั้งมูลราก เป็นผู้หลุดพ้นจากอาสวะกิเลสอยู่ ก็ล้วนแต่สมควรแก่สมณะ

อ่าน โคตมเถรคาถา