แสงธรรมแห่งพระไตรปิฎก

คราเมื่อพระศาสดา พระอัครสาวก และพระมหาเถระบางรูปได้ปรินิพพานไปแล้ว ภิกษุผู้ว่าง่าย ผู้ใคร่ต่อการศึกษา หาได้ยาก และภิกษุผู้ว่ายาก มากไปด้วยการปฏิบัติผิดเกิดขึ้นในพระธรรม

ท่านพระปาราสริยเถระ ผู้สงบบาปได้แล้ว ได้มีการพิจารณาเกี่ยวกับข้อปฏิบัติ ดังนี้ว่า

เมื่อพระพุทธเจ้าทรงดำรงชีวิตอยู่ ความประพฤติของภิกษุทั้งหลายเป็นอย่างหนึ่ง เมื่อพระองค์เสด็จปรินิพพาน ความประพฤติของภิกษุสงฆ์เป็นอีกอย่างหนึ่ง

สมัยก่อน ภิกษุทั้งหลายเป็นผู้สันโดษด้วยปัจจัยตามมีตามได้ ขนฉันอาหารเพื่อยังอัตภาพให้เป็นไปเท่านั้น ไม่ติด ไม่พัวพันเลย แม้จะถูกความเจ็บไข้ครอบงำ ก็ไม่ขวนขวายหาเภสัชเหมือนการขวนขวายความสิ้นไปแห่งอาสวะ พอกพูนวิเวก เป็นผู้อ่อนน้อม มีศัทธาตั้งมั่น อ่อนโยน มีน้ำใจ ไม่กระด้าง ไม่ปราศจากสติ ปากไม่ร้าย เปลี่ยนความคิดอันเป็นประโยชน์ของตนและผู้อื่น มีอิริยาบทละมุนละไม ก่อให้เกิดความเลื่อมใส มักเจริญฌานเป็นอันมาก ประกอบด้วยฌานใหญ่

ท่านเช่นนั้นเหลือน้อยเต็มทีเพราะความสิ้นไปแห่งกุศลธรรมและปัญญา คำสั่งสอนของพระพุทธองค์จะสิ้นไปในเวลาที่ควร

กิเลสเจริญงอกงามขึ้นครอบงำคนพาลเป็นอันมาก ชนเหล่านั้นถูกกิเลสครอบงำ ท่องเที่ยวไปมาในสงสารเพราะกิเลสนั้น ๆ ยึดถือในสิ่งที่ปรากฏว่าเป็นตนเพราะกิเลสเป็นเหตุ ละทิ้งพระสัทธธรรม ทะเลาะซึ่งกันและกัน ยึดถือตามความเห็นของตน

ผู้บวชแล้วพากันทำกรรมที่ไม่ควรทำเพราะเหตุแห่งอาหารเพียงทัพพีเดียว เมื่อฉันอิ่มแล้วก็นอนหงาย ตื่นแล้วก็กล่าวแต่คำที่พระศาสดาติเตียน พากันเรียนทำแต่ศิลปะที่ไม่ควรทำ ไม่หวังประโยชน์ในทางบำเพ็ญสมณธรรม นำของไปให้แก่คฤหัสถ์ทั้งหลาย ประกอบเภสัชเหมือนพวกหมอรักษาโรค ทำกิจอย่างคฤหัสถ์ บริโภอามิสด้วยอุบเป็นอันมาก คือทำให้คนหลงเชื่อ หลอกลวง แส่หาปัจจัย ยังบริษัทให้บำเรอตน ไม่ให้บำรุงโดยธรรม เที่ยวแสดงธรรมเพราะเหตุแห่งลาภ มิใช่เพราะมุ่งประโยชน์ ทะเลาะวิวาทกันเพราะเหตุแห่งลาภ เหินห่างจากอริยสงฆ์ เลี้ยงชีวิตด้วยการอาศัยลาภของผู้อื่น ไม่มีหิริ ไม่ละอาย

การบรรลุธรรมที่ยังไม่ได้บรรลุ หรือการตามรักษาธรรมที่ได้บรรลุแล้ว ไม่ใช่ทำได้ง่าย เหมือนเมื่อพระศาสดายังทรงพระชนม์อยู่

มุนีพึงตั้งสติเที่ยวไปในบ้าน เหมือนกับบุรุษผู้ไม่ได้สวมรองเท้า ตั้งสติเที่ยวไปในถิ่นที่มีหนาม

พระโยคีเมื่อตามระลึกถึงวิปัสสนาที่ปรารภมาแล้วในกาลก่อน ไม่ทอดทิ้งวัตรสำหรับภาวนาวิธีเหล่านั้นเสีย ถึงเวลานี้จะเป็นเวลาสุดท้าย ภายหลัง แต่ก็พึงบรรลุอมตบทได้

อ่าน ปาราสริยเถรคาถา